๓๓๕. รักษ์ชีวิตรักษ์ทุกอย่าง

๒๔. ปกิณณกกถา - แถลงเบ็ดเตล็ด

๓๓๕. รักษ์ชีวิตรักษ์ทุกอย่าง

ธมฺมตฺถกามโมกฺขานํ, ปาโณ สํสิทฺธิการณํ;

ตํ นิฆาโต กึ นิหโต, รกฺขิโต กึ น รกฺขติ.

ชีวิตเป็นเหตุแห่งความสำเร็จแห่งธรรมคือคุณความดี 

อรรถคือทรัพย์ กามคือความสุข โมกข์คือความหลุดพ้น 

หากชีวิตนั้นถูกทำลายแล้ว อะไรเล่า ชื่อว่า จะไม่ถูกทำลาย, 

เมื่อรักษาชีวิตไว้ อะไรเล่า ชื่อว่า ย่อมไม่รักษา.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๓๕)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ธมฺมตฺถกามโมกฺขานํ (แห่งธรรม, อรรถ, กาม, โมกข์) ธมฺม+อตฺถ+กาม+โมกฺข > ธมฺมตฺถการโมกฺข+นํ

ปาโณ (สัตว์มีลมปราณ, ชีวิต) ปาณ+สิ

สํสิทฺธิการณํ (เป็นเหตุแห่งความสำเร็จพร้อม, เป็นเหตุให้สำเร็จ) สํสิทฺธิ+การณ > สํสิทฺธิการณ+สิ

ตํนิฆาโต (เบียดเบียน-, ทำลายชีวิตนั้น) ต+นิฆาต (นิ+√หน+ต) > ตํนิฆาต+สิ

กึ (อะไร) กึ+สิ สัพพนาม

นิหโต (ถูกเบียดเบียน,​ ฆ่า,​ ทำลาย) นิ+√หน+ต > นิหต+สิ

รกฺขิโต (ถูกรักษา, ถนอม, คุ้มครอง) √รกฺข+อิ+ต > รกฺขิต+สิ กิริยากิตก์

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

รกฺขติ (รักษา, ถนอม, คุ้มครอง) √รกฺข+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. กิริยาอาขยาต

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ชีวิตของมนุษย์ เป็นปัจจัยเพื่อสถิตการตั้งมั่นแห่ง

ธรรม (คือความประพฤติดี) อรรถ (คือทรัพย์สมบัติ)

กาม (คือความสนุก) โมกษ (คือความพ้นไป) ชีวิต

พินาศแล้ว อะไรเล่าจะไม่พินาศด้วย เมื่อรักษาชีวิตไว้ 

อะไรเล่าจะไม่เป็นอันรักษา.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ชีวิตของคน เป็นปัจจัยแห่งความตั้งมั่นแห่งธรรม

คือคุณความดี อรรถคือทรัพย์สมบัติ

กามคือความรื่นรมย์ โมกข์ความหลุดพ้น

ชีวิตพินาศแล้ว อะไรเล่าจะไม่พินาศ

เมื่อรักษาชีวิตไว้ อะไรเล่าจะไม่เป็นอันรักษา.

--