กวิทัปปณนีติ รัตนัตตยปณาม ปฏิญญา

กวิทปฺปณนีติ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า พระองค์นั้น

ซึ่งเป็นผู้ไกลจากกิเลส ตรัสรู้ชอบได้โดยพระองค์เอง.

๑. รตนตฺตยปณาม

(คาถากล่าวนอบน้อมแด่พระรัตนตรัย)

มหากวิวรํ พุทฺธํ, ธมฺมญฺจ เตน เสวิตํ;

สงฺฆํ นิรงฺคณญฺจาปิ, วนฺทามิ สิรสาทรํฯ

„ข้าพเจ้า ขอน้อมกราบนมัสการ 

ซึ่งพระพุทธเจ้าผู้เป็นมหากวีที่ยิ่งใหญ่

ซึ่งพระธรรม อันพระพุทธเจ้าพระองค์นั้นทรงเสพแล้ว 

และซึ่งพระอริยสงฆ์ ผู้มีเนินคือกิเลสไปปราศแล้ว 

โดยเคารพด้วยเศรียรเกล้า.“

(กวิทัปปณนีติ ปณามคาถา ๑)

๒. ปฏิญฺญาคาถา

(คำรับรองของผู้แต่งคัมภีร์)

กริสฺสามิ สมาเสน, นานาสตฺถสมุทฺธฏํ;

หิตาย กวินํ นีตึ, กวิทปฺปณนามกํฯ

„ข้าพเจ้า (ครั้นกราบไหว้พระรัตนตรัยแล้ว) 

จักประพันธ์นีติ ชื่อว่า กวิทัปปณามนีติ 

ซึ่งข้าพเจ้าได้รวมจากคัมภีร์ต่างๆ โดยย่อ 

เพื่อประโยชน์เกื้อกูลแก่นักกวีทั้งหลาย.“

(กวิทัปปณนีติ ปณามคาถา ๒)

..

กวิทัปปณนีติ หมายถึง คัมภีร์นีติที่เป็นดุจแว่นส่องของนักกวี(ปราชญ์)ทั้งหลาย

นานาสตฺถสมุทฺธฏํ (รวบรวบมาจากคัมภีร์ต่าง ๆ)  คัมภีร์กวิทัปปณนีตินี้ในมาติกาท่านกล่าวไว้ว่า ได้รวบรวมมาจากคัมภีร์โลกนีติ คัมภีร์มหารหนีติ คัมภีร์ธัมมนีติ และ คัมภีร์ราชนีติหรือจาณักยนีติ. (หากมีเวลาและโอกาสจักได้นำ มาติกามาแสดงต่อไป)

ในกวิทัปปณนีตินี้ ท่านแสดงไว้เป็น ๑๑ กัณฑ์ ดังนี้ 

(๑) ปณฺฑิตกณฺฑ หมวดว่าด้วยบัณฑิต (๒) สุชนกณฺฑ หมวดว่าด้วยคนดี

(๓) พาลทุชฺชนกณฺฑ หมวดว่าด้วยคนพาล (๔) มิตฺตกณฺฑ หมวดว่าด้วยมิตร 

(๕) ราชกณฺฑ หมวดว่าด้วยพระราชา (๖) นายกกณฺฑ หมวดว่าด้วยผู้นำ 

(๗) ปุตฺตกณฺฑ หมวดว่าด้วยบุตร (๘) เวชฺชาจริยกณฺฑ หมวดว่าด้วยวิชาจารย์ 

(๙) ทาสกกณฺฑ หมวดว่าด้วยทาส (๑๐) อิตฺถิกณฺฑ หมวดว่าด้วยหญิง และ (๑๑) ปกิณฺณกกณฺฑ หมวดว่าด้วยเรื่องเบ็ดเตล็ด รวม ๓๓๖ คาถา (ข้อ). แต่บ้างข้อมี ๒ - ๓ คาถาก็มี.

..