๑๗. หนี่งบัณฑิตดีกว่าพันพาล

๑๗. หนี่งบัณฑิตดีกว่าพันพาล

ปณฺฑิเต จ คุณา สพฺเพ, มูฬฺเห โทสา หิ เกวลํ;

ตสฺมา มูฬฺหสหสฺเสสุ, ปญฺโญ เอโก วิเสสิยเตฯ

"คุณทั้งหลายทั้งปวง ย่อมมีในบัณฑิต

ส่วนโทษทั้งหลายล้วน ย่อมมีในคนพาล

เพราะฉะนั้น ในคนพาล ๑๐๐๐ คน

บัณฑิตผู้มีปัญญาคนเดียว ย่อมประเสริฐกว่า.“

(กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, ๑๗, จาณักยนีติ ๔)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ปณฺฑิเต (ในบัณฑิต, ในนักปราชญ์) ปณฺฑิต+สฺมึ

จ (ก็) นิบาตบท 

คุณา (คุณ ท.) คุณ+โย

สพฺเพ (ทั้งปวง) สพฺพ+โย สัพพนาม

มูฬฺเห (ในคนหลงงมงาย, คนพาล) มูฬฺห+สฺมึ

โทสา (โทษ, สิ่งไม่ดี ท.) โทส+โย

หิ  (ที่แท้, จริงอยู่) นิบาต 

เกวลํ (ล้วน, อย่างเดียว) เกวล+อํ

ตสฺมา (เพราะเหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม

มูฬฺหสหสฺเสสุ (ในพันแห่งคนพาล ท., ในคนพาลหนึ่งพันคน)  พาล+สหสฺส > พาลสหสฺส+สุ

ปญฺโญ (ผู้มีปัญญา) ปญฺญ+สิ, ถ้า ปญฺญา (อิตลิงค์) แปลว่า ปัญญา, ความรู้. แต่ถ้า ปญฺโญ (ปุงลิงค์) แปลว่า ผู้มีปัญญา, ผู้มีความรู้. วิ. (วิเคราะห์ว่า) ปญฺญา อสฺส อตฺถีติ ปญฺโญ. (ปัญญา ของเขามีอยู่ เหตุนั้น เขา ชื่อว่า ปัญญะ, หรือ ผู้มีปัญญา ชื่อว่า ปัญญะ)  

เอโก (คนเดียว, ผู้เดียว) เอก+สิ สังขยาวิเสสนสัพพนาม

วิเสสิยเต (ถูกให้พิเศษ, ถูกทำให้แปลกกัน) วิ+√สิส+เณ+อิ+ย+เต จุราทิ. เหตุกัมม.

..