๔๐. รักลูกให้ถูกวิธี

๔๐. รักลูกให้ถูกวิธี

ลาลเน พหโว โทสา, ตาลเน พหโว คุณา;

ตสฺมา ปุตฺตญฺจ สิสฺสญฺจ, ตาลเย น ตุ ลาลเย ฯ

“โทษมากย่อมมีในเพราะการหยอกล้อเล่นหัว,

คุณมากมายย่อมมีในเพราะดูแลใส่ใจ,

เหตุนั้น พ่อแม่พึงดูแลใส่ใจลูกหลาน,

ครูอาจารย์พึงดูแลใส่ใจลูกศิษย์

กล่าวคือ ไม่พึงเล่นหัวหยอกล้อจนเกินควร.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๔๐ ธัมมนีติ ๑๗๗  นรทักขทีปนี ๒๙๐ นิตีมัญชรี ๑๐, จาณักยนีติ ๑๒)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ลาลเน (ในการเล่นหัว, หยอกเย้า) ลาลน+สฺมึ 

พหโว (มาก, หลาย, พหุ) พหุ+โย แปลง โย เป็น โว ได้บ้างด้วยสูตรว่า ลโต โวกาโร จ. (รู ๑๕๕) = พหุ+โว, แปลง อุ เป็น อ ด้วยสูตรว่า เวโวสุ โล จ. (รู ๑๕๖) = พห+โว รวมสำเร็จเป็น พหโว.

โทสา (โทษ, ประทุษร้าย) โทส+โย แปลง โย เป็น อา ด้วยสูตรว่า สพฺพโยนีนมาเอ. (รู ๖๙)

ตาลเน (ในการรักษา, ดูแล, คุ้มครอง) ตาลน+สฺมึ 

คุณา (คุณ, ประโยชน์) คุณ+โย

ตสฺมา (เพราะเหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม, ตสฺมา เป็นนิบาตก็ได้

ปุตฺตญฺจ ตัดบทว่า ปุตฺตํ+จ

สิสฺสญฺจ ตัดบทว่า สิสฺสํ+จ, 

ตาลเย (พึงรักษา, ดูแล, คุ้มครอง) √ตล+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

น (ไม่) เป็นนิบาตบอกปฏิเสธ 

ตุ (แต่, ส่วนว่า) เป็นนิบาตบอกความพิเศษเป็นต้น

ลาลเย (พึงเล่นหัว, หยอกเย้า) √ลล+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

ส่วนในธัมมนีติ ลาลเน เป็น อทมฺเม (ในเพราะไม่ฝึกฝน), ตาลเน เป็น ทมฺเม (ในเพราะการฝึกฝน), ในบาทสุดท้าย เป็น ทมฺมกาเลว ทมฺมเย (พึงฝึกหัดในกาลที่ควรฝึกนั่นเทียว).

..