๒๕๗. ผู้มีกำลัง

๒๕๗. ผู้มีกำลัง 

ปกฺขีนํ พลมากาโส, มจฺฉานมุทกํ พลํ;

ทุพฺพลสฺส พลํ ราชา, กุมารานํ รุทํ พลํฯ

หมู่ปักษา มีท้องฟ้า เป็นกำลัง,

ฝูงมัจฉา มีธารา เป็นกำลัง;

หมู่เสนา มีพระราชา เป็นกำลัง,

เหล่ากุมารา มีน้ำตา เป็นกำลัง.

(กวิทปฺปณนีติ ๒๕๗, โลกนีติ ๑๑๘, ธมฺมนีติ ๑๕๒)

…..

ศัพท์น่ารู้ :

ปกฺขีนํ: (นก, ปักษี, ปักษา, สัตว์มีปีก ท.) ปกฺขี+นํ 

พลมากาโส: ตัดบทเป็น พลํ+อากาโส, พลํ (กำลัง, อำนาจ, เสนา, กองทัพ, ความหนา) พล+สิ นป. ถ้าเป็นปุงลิงค์แปลว่า พล, หมู่, พวก; วิ. พลติ อภิภวติ ปฏิปกฺเขติ พลํ (พละ คืออำนาจที่ป้องกันคู่ต่อสู้) พล-สํวรเณ+อ, หรือ วิ. พลนฺติ ชีวนฺติ ชีวตํ กปฺเปนฺติ เอเตนาติ พลํ (พละ คือธรรมชาติที่เป็นเหตุให้สัตว์สำเร็จชีวิตอยู่ได้) พล-ปาณเน+อ, ลง อ ปัจจัยด้วยสูตรว่า สพฺพโต ณฺวุตฺวาวี วา. (รู ๕๖๘)

อากาโส (อากาศ, ท้องฟ้า) อากาส+สิ ป.

มจฺฉานมุทกํ: ตัดบทเป็น มจฺฉานํ+อุทกํ มจฺฉานํ (ปลา ท.) มจฺฉ+นํ ป.

พลํ: (พลัง, กำลัง, อำนาจ) พล+สิ นป.

ทุพฺพลสฺส: (ผู้ทุรพล, ผู้อ่อนกำลัง) ทุพฺพล+ส 

พลํ: (พลัง, กำลัง, อำนาจ) พล+สิ นป.

ราชา: (พระราชา, เจ้า, กษัตริย์)  ราช+สิ

กุมารานํ: (เด็ก, กุมาร ท.) กุมาร+นํ 

รุทํ: (การร้องไห้) รุท+สิ (รุทนฺต+สิ), ปกติแล้ว ควรเป็น รุทนํ, โรทนํ กริยาเป็น รุทติ, โรทติ แปลว่า ร้องไห้

พลํ: (พลัง, กำลัง, อำนาจ) พล+สิ นป.

..

กวิทัปปณนีติ ราชกัณฑ์ คาถา ๒๕๗, พลังและอำนาจ

อาจจะแปลได้อีกสำนวนว่า

ท้องฟ้า เป็นกำลัง ของหมู่วิหค

สายน้ำ เป็นกำลัง ของฝูงปลา

พระราชา เป็นกำลัง ของกองทัพ

การร้องไห้ เป็นกำลัง ของเด็กน้อย.

ภาษาบาฬีมีมนต์ขลังครับ เพราะว่า

บางครั้งศัพท์ง่าย ๆ กลับแปลอยาก 

บางครั้งศัพท์ศัพท์ยาก ๆ กลับแปลง่าย หรือแปลไม่ได้เลย.

..