๒๗๗-๘. ผู้นำไม่ฉลาดชาติไม่พัฒนา

๒๗๗-๘. ผู้นำไม่ฉลาดชาติไม่พัฒนา

ควํ เจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;

สพฺพา คาวี อุชุํ ยนฺติ, เนตฺเต อุชุํ คเต สติฯ

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต;

โส สเจ ธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชาฯ

ถ้าเมื่อโคทั้งหลาย ว่ายข้ามแม่น้ำไป 

โคหัวหน้าฝูงว่ายข้ามตรง 

เมื่อมีโคผู้นำฝูงว่ายข้ามตรงอย่างนั้น 

โคทั้งหมดก็ย่อมว่ายข้ามตรงไปตามกัน.

ในหมู่มนุษย์ทั้งหลายก็เหมือนกัน 

ผู้ใดได้รับสมมติแต่งตั้งให้เป็นใหญ่

ถ้าผู้นั้น ประพฤติเป็นธรรม 

ประชาชนนอกนี้ก็ย่อมประพฤติเป็นธรรมไปตามโดยแท้

(กวิทัปปณนีติ ๒๗๗, ขุ. ชา. ๒๗/๗๓๔ ราโชวาทชาดก)

ศัพท์น่ารู้ :

ควํ = คุนฺนํ (เมื่อโค ท.) โค+นํ

เจ (ถ้า, ผิว่า) นิบาต

ตรมานานํ (ข้ามไปอยู่) ตรมาน+นํ

อุชุํ (ตรง) อุชุ+อํ

คจฺฉติ (ไป) คมุ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ส่วนข้อความในพระบาฬีชาดกมีดังนี้

ควํ เจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว;

สพฺพา คาวี อุชุํยนฺติ, เนตฺเต อุชุํ คเต สติฯ

เอวเมว มนุสฺเสสุ, โย โหติ เสฏฺฐสมฺมโต;

โส สเจ ธมฺมํ จรติ, ปเคว อิตรา ปชา;

สพฺพํ รฏฺฐํ สุขํ เสติ, ราชา เจ โหติ ธมฺมิโกฯ

ถ้าเมื่อโคทั้งหลาย ว่ายข้ามแม่น้ำไป 

โคหัวหน้าฝูงว่ายข้ามตรง 

เมื่อมีโคผู้นำฝูงว่ายข้ามตรงอย่างนั้น 

โคทั้งหมดก็ย่อมว่ายข้ามตรงไปตามกัน.

ในหมู่มนุษย์ทั้งหลายก็เหมือนกัน 

ผู้ใดได้รับสมมติแต่งตั้งให้เป็นใหญ่

 ถ้าผู้นั้นประพฤติเป็นธรรม 

ประชาชนนอกนี้ก็ย่อมประพฤติเป็นธรรมไป

ตามโดยแท้

ถ้าพระราชา ผู้เป็นใหญ่ตั้งอยู่ในธรรม 

รัฐก็ย่อมอยู่เป็นสุขทั่วกัน.

(ขุ. ชา. ๒๗/๖๓๔ จตุกกนิบาต ราโชวาทชาดก)