๗๒.วิถีชีวิตของคนพาล

๗๒. วิถีชีวิตของคนพาล

น สาธุ พลวา พาโล,  สาหสา วินฺทเต ธนํ;

กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโญ, นิรยํ โสปปชฺชติฯ

„คนพาลมีอำนาจย่อมไม่เป็นประโยชน์, 

คนพาลหาทรัพย์ด้วยวิธีป่าเถื่อน;

คนพาลนั้นเป็นคนไร้ปัญญา,

หลังตายไป เขาจะเข้าถึงนรก.“

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๒ กวิทัปปณนีติ ๒๑๒)

..

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สาธุ (ดี, งาม, เป็นประโยชน์, ยังประโยชน์ให้สำเร็จ) นิบาต

พลวา (มีกำลัง) พล+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต > พลวนฺตุ+สิ วิ. พลํ อสฺส อตฺถีติ พลวา. (กำลังย่อมมีแก่เขา เหตุนั้น เขา ชื่อว่า เป็นผู้มีกำลัง). แปลง นฺตุ กับ สิ เป็น อา ด้วยสูตรว่า อา สิมฺหิ. (รู ๙๘)

พาโล (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

สาหสา (ผลุนผลัน, ร้ายกาจ, ป่าเถื่อน) สาหส+สฺมา 

วินฺทเต (ได้, ประสบ) √วิท-ลาเภ+อ+เต รุธาทิ. กัตตุ. (+นิคคหิตอาคม, ในเพราะ ท แปลง อํ เป็น นฺ อันษรที่สุดวรรค ด้วยสูตรว่า วคฺคนฺตํ วา วคฺเค. รู ๔๙) 

ธนํ (ซึ่งทรัพย์) ธน+อํ

กายสฺส (แห่งกาย) กาย+ส 

เภทา (เพราะการแตก, -ทำลาย) เภท+สฺมา

ทุปฺปญฺโญ (ไม่มีปัญญา, ไร้ปัญญา) ทุปฺปญฺญ+สิ

นิรยํ (นรก) นิรย+อํ 

โสปปชฺชติ: ตัดบทเป็น โส+อุปปชฺชติ (คนพาลนั้น+ย่อมเข้าถึง, ไปเกิด), โส (...นั้น, เขา) ต+สิ, อุปปชฺชติ (เข้าถึง) อุป+√ปท-คติมฺหิ+ย+ติ ทิวาทิคณะ

..