๗๘. วิธีครองใจคน

 ๗๘. วิธีครองใจคนทุกระดับ

ลุทฺธํ อตฺเถน คณฺเหยฺย, ถทฺธํ อญฺชลิกมฺมุนา;

ฉนฺทานุวตฺติยา มูฬฺหํ, ยถาภูเตน ปณฺฑิตํฯ

„ ครองใจคนขี้โลภด้วยให้ทรัพย์

ครองใจคนแข็งกระด้างด้วยการอ่อนโยน

ครองใจคนหลงด้วยคอยตามใจ

ครองใจคนมีปัญญาด้วยความเป็นจริง“.

(โลกนีติ หมวดคนพาล คาถาที่ ๗๘, มหารหนีติ ๑๔๘, ธัมมนีติ ๑๐๑, กวิทัปปณนีติ ๒๑๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ลุทฺธํ (คนโลภ, มักมาก, คนราคจริต) ลุภ+ต > ลุทฺธ+อํ, แปลง ต เป็น ธ, แปลงที่สุดธาตุเป็น ทฺ.

อตฺเถน (ทรัพย์, ประโยชน์, ต้องการ, เนื้อความ, อรรถะ) อตฺถ+นา 

คณฺเหยฺย: (จับ, ถือ, ยึด, ชนะ, ครอง) √คห+ณฺหา+เอยฺย กัตตุวาจก คหาทิคณะ ลง ณฺหา ปัจจัย ด้วยสูตรว่า คหาทิโต ปฺปณฺหา. (รู ๕๑๗), ลบ ห ด้วยสูตรว่า หโลโป ณฺหามฺหิ. (รู ๕๑๘) = ค+ณฺหา+เอยฺย 

ถทฺธํ (คนกระด้าง, แข็ง, หยาบ, คนโทสจริต) ถทฺธ+อํ

อญฺชถิกมฺมุนา (ด้วยการทำอัญชลี, -นอบน้อม, -อ่อนโยน) อญฺชลิ+กมฺม > อญฺชลิกมฺม+นา, แปลงสระที่สุดแห่ง กมฺม ศัพท์เป็น อุ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า อ กมฺมนฺตสฺส จ. (รู ๑๙๗) 

ฉนฺทานุวตฺติยา: (คล้อยตามความประสงค์, -ต้องการ, -ฉันทะ, -ตามใจ) ฉนฺท+อนุวตฺติ > ฉนฺทานุวตฺติ+นา 

มูฬฺหํ: (คนหลง, ซื่อบื้อ, คนงมงาย, คนโมหจริต) มูฬห+อํ

ยถาภูเตน: (ตามความเป็นจริง) ยถา+ภูต > ยถาภูต+นา 

ปณฺฑิตํ: (คนฉลาด, คนมีปัญญา, บัณฑิต) ปณฺฑิต+อํ

.......ส่วนในธัมมนีติ คาถา ๑๐๑ มีข้อความเหมือนกัน ต่างกันเพียงเป็นบทสนธิ คือ แปลง นิคคหิต เป็น ม อักษร เท่านั้น ดังนี้.

ลุทฺธมตฺเถน คณฺเหยฺย, ถทฺธมญฺชถิกมฺมุนา;

ฉนฺทานุวตฺติยา มุฬฺหํ, ยถาภูเตน ปณฺฑิตํฯ

„ผูกใจคนโลภด้วยให้ทรัพย์,

ผูกใจคนแข็งกระด้างด้วยการอ่อนโยน;

ผูกใจคนหลงด้วยคล้อยตามความประสงค์,

ผูกใจคนมีปัญญาตามความเป็นจริง“.

พาลทุชฺชนกณฺโฑ นิฎฺฐิโตฯ

จบ พาลทุชชนกัณฑ์

..