๕๕. ความลับของบัณฑิต

๕๕. ความลับของบัณฑิต

อตฺตนา มโนตาปญฺจ, ฆเร ทุจฺจริตานิ จ;

วญฺจนญฺจ อวมานํ, มติมา น ปกาสเย.

บัณฑิต ไม่พึงแสดงอาการเหล่านี้ คือ :

การสูญเสียทรัพย์ ความเดือดร้อนใจ

แลความประพฤติที่เสียหายในเรือน 

การถูกหลอกลวง และการถูกดูหมิ่น.

(ธรรมนีติ ปัญญากถา ๕๔, โลกนีติ ๒๘, มหารหนีติ ๕๗, กวิทัปปณนีติ ๙๑, จาณักยนีติ ๓๔)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อตฺตนา (ด้วยตนเอง) อตฺต+นา,  ศัพท์นี้ในคัมภีร์โลกนีติและกวิทัปปณนีติ เป็น ธนนาสํ (ความฉิบหายทรัพย์)  ในคัมภีร์มหารหนีติและจาณักยนีติ เป็น อตฺถนาสํ (ความฉิบหายประโยชน์)  ในที่ขอแปลตามนัยของโลกนีติ.

มโนตาปํ (ซึ่งความร้อนใจ, ความหงุดหงิด) มน+ตาป > มโนตาป+อํ 

ฆเร (ในเรือน) ฆร+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐) 

ทุจฺจริตานิ (ความประพฤติชั่ว, ทุจริตกรรม ท.) ทุจฺจริต+โย แปลง โย เป็น นิ แปลง โย เป็น นิ หลัง อ การันต์ในนปุง. แน่นอน ด้วยสูตรว่า อโต นิจฺจํ. (รู ๑๙๖) = ทุจฺจริต+นิ, ทีฆะ ด้วยสูตรว่า โยสุ กตนิการโลเปสุ ทีฆํ. (รู ๑๔๗) = ทุจฺจริตา+นิ รวมสำเร็จรูปเป็น ทุจฺจริตานิ

จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาตใช้ในอรรถรวบรวม (สมุจจยัตถะ)

วญฺจนญฺจ ตัดบทเป็น วญฺจนํ+จ (การหลอกลวง+ด้วย) วญฺจน+อํ

อวมานํ (การดูถูก, ดูหมิ่น) อวมาน+อํ

ปณฺฑิโต (คนฉลาด, ผู้มีปัญญา, บัณฑิต) ปณฺฑิต+สิ 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

ปกาสเย (ให้ประกาศ, ให้ปรากฏ, ออกอาการ, เล่าให้ฟัง) ป+กาส+ณย+เอยฺย ภูวาทิคณะ  เหตุกัตตุ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

บัณฑิตมิบังควรประกาศ [หายนะของตน] 

คือการเสียทรัพย์ความทุกข์ในใจ การอวมงคล

ในบ้าน ข้อถูกลวง และการดูหมิ่น.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

หมายเหตุ : เป็นที่น่าเสียดายว่า คาถานี้ท่านไม่ได้แปลไว้.

--