๑๕๒. พลัง ๔

๑๕๒. พลัง ๔

พลํ ปกฺขีนมากาโส, มจฺฉานํ อุทกํ พลํ;

ทุพฺพลสฺส พลํ ราชา, กุมารานํ รุทํ พลํ.

ฝูงปักษา มีท้องฟ้า เป็นกำลัง,

ฝูงมัจฉา มีธารา เป็นกำลัง;

กองทัพที่อ่อนล้า มีพระราชา เป็นกำลัง,

เหล่ากุมารา มีน้ำตา เป็นกำลัง.

(ธรรมนีติ พลกถา ๑๕๒, กวิทัปปณนีติ ๒๕๗, จาณักยนีติ ๖๒, โลกนีติ ๑๑๘)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ปกฺขีนํ (สัตว์มีปีก ท. , นก, ปักษี, ปักษา) ปกฺขี+นํ 

พลมากาโส ตัดบทเป็น พลํ+อากาโส, พลํ (กำลัง, อำนาจ, เสนา, กองทัพ, ความหนา) พล+สิ นป. 

ถ้าเป็นปุงลิงค์แปลว่า พล, หมู่, พวก; วิ. พลติ อภิภวติ ปฏิปกฺเขติ พลํ (พละ คืออำนาจที่ป้องกันคู่ต่อสู้) กัตตุรูป กัตตุสาธนะ, พล-สํวรเณ+อ, หรือ วิ. พลนฺติ ชีวนฺติ ชีวตํ กปฺเปนฺติ เอเตนาติ พลํ (พละ คือธรรมชาติที่เป็นเหตุให้สัตว์สำเร็จชีวิตอยู่ได้) กัตตุรูป กรณสาธนะ, พล-ปาณเน+อ, ลง อ ปัจจัยด้วยสูตรว่า สพฺพโต ณฺวุตฺวาวี วา. (รู ๕๖๘)

อากาโส (อากาศ, ท้องฟ้า) อากาส+สิ ป.

มจฺฉานมุทกํ ตัดบทเป็น มจฺฉานํ+อุทกํ มจฺฉานํ (ปลา ท.) มจฺฉ+นํ ป.

ทุพฺพลสฺส (ผู้ทุรพล, ผู้อ่อนกำลัง ) ทุพฺพล+ส 

ราชา (พระราชา, เจ้า, กษัตริย์)  ราช+สิ

กุมารานํ (เด็ก, กุมาร ท.) กุมาร+นํ 

รุทํ (การร้องไห้) รุท+สิ (รุทนฺต+สิ), ปกติแล้ว ควรเป็น รุทนํ, โรทนํ กริยาเป็น รุทติ, โรทติ แปลว่า ร้องไห้

--

ส่วนในจาณักยนีติ คาถา ๖๒ มีข้อความแตกต่างกันในบาทคาถาที่ ๓ และ ที่ ๔ ดังนี้

ทุพฺพลสฺส พลํ ราชา, พาลานํ โรทนํ พลํ;

พลํ มูฬฺหสฺส โมนิตฺตํ, โจรานํ อตถํ พลํ.

พระราชาเป็นกำลังของกองทัพที่อ่อนล้า

การร้องไห้ เป็นกำลัง ของพวกเด็กน้อย

ความเป็นผู้นิ่ง เป็นกำลัง ของคนเขลา

ความไม่แน่นอน เป็นกำลัง ของพวกโจร.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อากาศเป็นกำลังของฝูงนก 

อุทกเป็นกำลังของฝูงปลา

ท้าวพญาเป็นกำลังของคนทุรพล 

การร้องไห้ดิ้นรนเป็นกำลังของพวกเด็ก.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

อากาศเป็นกำลังของฝูงนก

อุทกเป็นเป็นกำลังของฝูงปลา

ท้าวพระยาเป็นกำลังของคนไร้

การร้องไห้คลอเคลียเป็นกำลังของเด็กน้อย.

--