๑๕๕. คติ-ทางไป

๑๕๕. คติ-ทางไป

คติ มิคานํ ปวนํ, อากาโส ปกฺขินํ คติ;

วิราโค คติ ธมฺมานํ, นิพฺพานารหตํ คติ.

ป่าใหญ่เป็นที่ไปของฝูงเนื้อ 

อากาศเป็นที่ไปของฝูงนก

ความสิ้นราคะเป็นที่ไปแห่งพระสัทธรรม

พระนิพพานเป็นที่ไปแห่งเหล่าพระอรหันต์.

(ธรรมนีติ พลกถา ๑๕๕)

--

ศัพท์น่ารู้ :

คติ (การไป, ที่ไป, ที่อยู่, ความรู้) คมุ+ติ ปัจจัยในนามกิตก์ > คติ+สิ โปราณาจารย์ท่านแปลว่า ภูมิ ก็ใช้ได้

มิคานํ (ของเนื้อ ท.) มิค+นํ

ปวนํ (ป่า, ป่าใหญ่, ป่าดง, ลม) ปวน+สิ

อากาโส (อากาศ, ท้องฟ้า) อากาส+สิ

ปกฺขินํ, ปกฺขีนํ  (ผู้มีปีก, นก ท.) ปกฺขี+นิ ในคาถาเป็น ปกฺขินํ ทำรัสสะเพื่อรักษาฉันท์.

วิราโค  (หมดความยินดี, สิ้นราคะ, พระนิพพาน) วิราค+สิ

ธมฺมานํ (แห่งธรรม ท.) ธมฺม+นํ

นิพฺพานารหตํ ตัดบทเป็น นิพฺพานํ (พระนิพพาน) + อรหตํ (ของพระอรหันต์ ท.) อรหนฺต+นํ = อรหตํ

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ป่าเปลี่ยวเป็นภูมิของฝูงเนื้อ 

กลางหาวเป็นภูมิของฝูงนก 

การคลายติดย้อมเป็นภูมิของธรรมทั้งหลาย

พระนิรพาณเป็นภูมิของพระอรหันต์.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...

ป่าเปลี่ยวเป็นภูมิของฝูงเนื้อ

กลางหาวเป็นภูมิของฝูงนก

ความปราศจากความหนัดเป็นภูมิของธรรมะ

นิพพานเป็นภูมิของพระอรหันต์ ดังนี้แล.

พลกถา นิฏฺฐิตา 

จบแถลงกำลัง

--