๑๕๔. ผู้มีกำลัง
สปาทานํ พลํ สีโห, ตโต ปุฬุวโก พลํ;
ตโต กิปฺปิลิโก นโร, ราชา สพฺเพ สมนฺตโต.
บรรดาสัตว์มีเท้า ราชสีห์เป็นสัตว์มีกำลัง
หนอนมีกำลังกว่า, มดมีกำลังมากกว่านั้น
มีกำลังกว่านั้นคือคน, แต่พระเจ้าแผ่นดิน
ทรงมีกำลังกว่าสัตว์ทั้งหมดโดยรวม.
(ธรรมนีติ พลกถา ๑๕๔)
--
ศัพท์น่ารู้ :
สปาทานํ (แห่งสัตว์มีเท้า, บรรดาสัตว์มีเท้า ท.) สห+ปาท > สปาท+นํ วิ. สห ปาเทหิ โย วตฺตเตติ สปาโท, หรือ สห ปาเทหิ เย วตฺตนฺเตติ สปาทา (ผู้ที่เป็นไปกับด้วยเท้า ชือว่า สปาทะ, สัตว์มีเท้า) สหปุพพบท พหุพพีหิสมาส, รูปวิเคราะห์ ต้องประกอบด้วย ปฐมาวิภัตติเสมอ เป็นเอกพจน์ หรือ พหูพจน์ ก็ได้ แล้วแต่ความประสงค์ เหตุนั้นจึงเป็น สปาโท (สัตว์มีเท้า), สปาทา (สัตว์มีเท้า ท.)
สีโห (สีหะ, ราชสีห์) สีห+สิ
ตโต (แต่นั้น, กว่านั้น) ต+โต ปัจจัย อัพยยศัพท์ หรือ นิบาตบท ก็ว่า
ปุฬุวโก (หนอน, บุ้ง) ปุฬุวก+สิ, ส่วนมากเป็น ปุฬวก, อีกศัพท์ กิมิ ก็แปลว่า หนอน เช่นกัน
กิปฺปิลิโก (มด) กิปฺปิลิก+สิ, ส่วนมากเป็น กิปิลฺลิกา (อิต.)
นโร (นรชน, คน) นร+สิ
ราชา (พระราชา, พระเจ้าแผ่นดิน, ท้าวพระยา, กษัตริย์) ราช+สิ
สพฺเพ (ทั้งหมด, ทุกอย่าง, ทั้งสิ้น) สพฺพ+โย
สมนฺตโต (ในที่โดยรอบ, รอบด้าน) เป็นนิบาตใช้ในอรรถสัตตมีวิภัตติ
--
อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้
บรรดาสัตว์ที่มีเท้า สีหะเป็นแรงกว่า
หนอนยังแรงกว่านั้น
มดยังแรงกว่านั้น คนแรงขึ้นไปกว่านั้น
แต่ท้าวพญาแรงกว่าทุกจำพวกโดยประมวญ.
--
อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้...
บรรดาสัตว์ ๔ เท้า สีหะมีกำลังที่สุด
แต่หนอนยังมีกำลังยิ่งกว่านั้น
มดมีกำลังยิ่งกว่านั้นอีก
คนมีกำลังยิ่งขึ้นอีก
แต่ท้าวพระยามีกำลังกว่าทุกจำพวกโดยประมวญ.
--
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen