๒๖๔. สูญไร้ค่า

๒๖๔. สูญไร้ค่า

อปุตฺตกํ ฆรํ สุญฺญํ, เทสํ สุญฺญํ อราชิกํ;

อปญฺญสฺส มุขํ สุญฺญํ, สพฺพสุญฺญํ ทลิทฺทกํ.

เรือนที่ไร้บุตรน้อยก็ดุจเรือนว่างเปล่า

ประเทศที่ไร้พระราชาก็ดุจประเทศร้าง

คำของคนขาดปัญญา ก็เหมือนคำไร้ค่า

ความเป็นคนจน สูญโดยประการทั้งปวง.

(ธรรมนีติ อลังการกถา ๒๖๔ กวิทัปปณนีติ ๒๕๕, โลกนีติ ๑๑๕, จาณักยนีติ ๔๗)

--

ศัพท์น่ารู้ :

อปุตฺตกํ (ที่ไม่มีบุตร, ที่ไม่มีลูกน้อย) น+ปุตฺตก > อปุตฺตก+สิ, เป็นวิเสสนะ (คำขยาย) ของ ฆรํ 

ฆรํ (เรือน, ที่อยู่) ฆร+สิ นป. วิ. คยฺหตีติ ฆรํ (สถานที่ถูกถือเอา ถูกครอบครอง ชื่อว่า ฆร) คห-อุปาทาเน+ณ แปลง คห เป็น ฆร ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า คหสฺส ฆร เณ วา. (รู ๕๘๓)

สุญฺญํ (เป็นของสูญ, ศูนย์, เปล่า, ว่าง) สุญฺญ+สิ 

เทสํ (ประเทศ, เมือง ) รฏฺฐ+สิ นป. ในกวิทัปปณนีติและโลกนีติ เป็น รฏฺฐํ (แคว้น, รัฐ)

อราชกํ (ที่ปราศจากพระราชา) น+ราชก > อราชก+สิ เป็นวิเสสนะของ รฏฺฐํ

อสิปฺปสฺส (ของคนไม่มีความรู้, -การศึกษา, -ศิลปะ) น+สิปฺป > อสิปฺป+ส 

มุขํ (หน้า, ปาก, มุข, คำอ้างอิง) มุข+สิ 

สพฺพสุญฺญํ (สูญทุกอย่าง, เปล่าทั้งหมด, ศูนย์ทั้งปวง) สพฺพ+สุญฺญ > สพฺพสุญฺญ+สิ 

ทลิทฺทกํ (ความเป็นคนจน, ความจน, คนเข็ญใจ) ทลิทฺทก+สิ 

--

ลำดับนี้ขอนำบาฬีจากโลกนีติ คาถา ๑๑๕ พร้อมคำแปลและคำโคลงอันไพเราะจากโลกนีติไตรพากย์ (พากย์โลกนีติ) มาแสดงไว้ด้วย เพื่อความเป็นพหูสูตรต่อไป ดังนี้

อปุตฺตกํ ฆรํ สุญฺญํ, รฎฺฐํ สุญฺญํ อราชกํ;

อสิปฺปสฺส มุขํ สุญฺญํ, สพฺพสุญฺญํ ทลิทฺทกาฯ

@ บ้านไร้บุตร ก็เสื่อม

อาณาจักรไร้ราชา ก็เสื่อม

คำกล่าวของคนไร้ความรู้ ก็เสื่อม

ความเป็นผู้ขัดสน เสื่อมทั้งมวน.

เรือนฤามีบุตรแล้--ลับศูนย์

เวียงใหญ่ไร้ราชประยูร--ย่อยแท้

ศิลปเสื่อมบ่จำรูญ--จรุงโอษฐ์ ศูนย์แฮ

เครื่องขุ่นเข็ญใจแล้--—ยิ่งล้ำสรรพศูนย์.

--

คาถานี้ย้งมาในคัมภีร์จาณักยนีติ คาถา ๔๗ มีข้อความต่างกันบ้างพอสมควร ดังนี้

อวิชฺชํ ชีวนํ สุญฺญํ, ทิสา สุญฺญา อพนฺธวา;

ปุตฺตหีนํ คหํ สุญฺญํ, สพฺพสุญฺญา ทลิทฺทตาฯ

@ ชีวิตที่ไร้วิชาความรู้ ชื่อว่า สูญเปล่า,

ทิศที่ไร้ญาติขาดมิตร ชื่อว่า สูญเปล่า,

เรือนที่ไร้บุตรสืบสกุล ชื่อว่า สูญเปล่า,

ความเป็นคนจนไร้ทรัพย์ ชื่อว่า สูญโดยประการทั้งปวง.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

เรือนไม่มีบุตรก็สูญเปล่า  

ประเทศไร้เจ้าครองราชก็สูญ  

ปากคนไร้ปัญญาก็เปล่าจากประโยชน์

ความขัดสนสูญเปล่าโดยประการทั้งปวง.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

บ้านไม่มีบุตรก็เหมือนว่างเปล่า

ประเทศไม่มีพระเจ้าแผ่นดินก็เหมือนประเทศร้าง

ปากคนคนไม่มีปัญญาก็เหมือนปากว่าง

แต่คนจนว่างทุกอย่าง.

--