๓๑๐. อ่อนน้อมถ่อมตน

๓๑๐. อ่อนน้อมถ่อมตน

นิวาตวุตฺติ วุฑฺเฒสุ, สปฺปติสฺโส สคารโว;

สูรโต สุขสํวาโส, ส ราชวสตึ วเส.

ราชเสวกพึงประพฤติถ่อมตน

ยำเกรงและเคารพในผู้หลักผู้ใหญ่

สงบสงี่ยมเจียมตน อยู่ร่วมกันโดยเคารพ

ราชเสวกนั้น พึงอยู่ในราชสำนักได้.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๑๐, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๗ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

นิวาตวุตฺติ (ประพฤติอ่อนน้อม, -ถ่อมตน) นิวาต+วุตฺติ > นิวาตวุตฺติ+สิ

วุฑฺเฒสุ (ในผู้ใหญ่, ผู้เฒ่า, ผู้เจริญ ท.) วุฑฺฒ+สุ (ในฉบับฉัฏฐสังคายนาอัฏฐกถา เป็น วุทฺเธสุ) 

สปฺปติสฺโส (ยำเกรง, เชื่อฟัง, เคารพ) สปฺปติสฺส+สิ สห+ปติสฺสา (ปฏิสฺสา) > สปฺปติสฺส+สิ

สคารโว (เป็นไปกับด้วยความเคารพ, มีความเคารพ) สห+คารว > สคารว+สิ

สูรโต (ผู้สงบเสงี่ยม) สูรต+สิ (พระบาฬี เป็น สุรโต) 

สุขสํวาโส (ผู้อยู่ร่วมกันเป็นสุข,​ มีปกติอยู่ร่วมกันโดยเคารพ) สุข+สํวาส > สุขสํวาส+สิ

ส ราชวสตึ วเส (เขาพึงอยู่ในราชสำนักได้)

 

อีกสำนวนหนึ่งในฉบับสยามรัฐท่านแปลว่า ดังนี้ 

@ ราชเสวกพึงเป็นผู้มีความประพฤติอ่อนน้อม

มีความยำเกรงในท่านผู้เจริญ เป็นผู้สงบเสงี่ยม

มีการอยู่ร่วมเป็นสุข ราชเสวกนั้นควรอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ผู้ใด มีความประพฤติอ่อน น้อมในผู้เฒ่าทั้งหลาย

มีความยำเกรงเคารพ ใครร่วมเข้าก็ได้สุข 

โดยความเป็นผู้กล้านั้น จึ่งอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เป็นราชเสวก ควรประพฤติอ่อนน้อม 

เคารพนบนอบผู้หลักผู้ใหญ่

มีสัมมาคารวะเรียบร้อยทั้งกายและวาจา

ให้ผู้ที่ได้มาสมคบได้รับความสุขทั้งกายและใจ.

--