Sonntag, 1. Oktober 2023

๓๑๑. ควรรับใช้เจ้านายตน

๓๑๑. ควรรับใช้เจ้านายตน


อารกา ปริวชฺเชยฺย, สญฺญิตุํ ปหิตํ ชนํ;

ภตฺตารเมวุทิกฺเขยฺย, อญฺญสฺส ราชิโน.


ราชเสวกพึงเว้นห่างไกลซึ่งทูต

ที่ถูกส่งมาเพื่อล้วงความลับ

พึงเฝ้าดูแลเพียงเจ้านายของตน

ไม่ควรปรากฏตัวในสำนักพระราชาอื่น.


(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๑๑, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๗ วิธุรชาดก)


--


ศัพท์น่ารู้ :


อารกา (ห่างไกล) นิบาต 

ปริวชฺเชยฺย (เว้น, เว้นรอบ) ปริ+√วชฺช+เณ+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ. 

สญฺญิตุํ  (เพื่อรู้, สืบความลับ) สํ+√ญา+อิ+ตุํ > สญฺญิตุํ+ ลบ วิภัตติ ด้วยสูตรว่า สพฺพาสมาวุโสปสคฺคนิปาตาทีหิ . (รู ๒๘๒) ส่วนพระบาฬีเป็น สหิตุํ (เพื่อครอบงำ) สห+อิ+ตุํ.

ปหิตํ (ที่ถูกส่งไป-มา) √ปห+อิ+ > ปหิต+อํ

ชนํ (ชน, คน) ชน+อํ

ภตฺตารเมวุทิกฺเขยฺย = ภตฺตารํ+เอว+อุทิกฺเขยฺย, พระบาฬีเป็น ภตฺตารญฺเญวุทิกฺเขยฺย ตัดบทเหมือนกัน. แปลว่า ให้มองดูเพียงเจ้านาย(ของตน). ภตฺตุ+อํ = ภตฺตารํ, เอว เป็นนิบาต, อุ++อาคม+√อิกฺข++เอยฺย = อุทิกฺเขยฺย, ภูวาทิ. กัตตุ. แปลว่า มองดู, ดูแล

(ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

(ด้วย, อนึ่ง) นิบาต 

อญฺญสฺส ราชิโน (พระราชาอื่น, เจ้าคนอื่น) อญฺญสฺส (อื่น) อญฺญ+, ราชิโน (ของพระราชา) ราช+ ในเพราะ วิภัตติ ให้อาเทศ กับ ราช เป็น ราชิโน ด้วยสูตรว่า ราชสฺส รญฺโญ ราชิโน เส. (รู ๑๑๘)


--


อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้



ชนผู้ถูกลงโทษเพื่อให้รู้สำนึก สูพึงเว้นเสียให้ไกล

พึงคอยเฝ้าดูแลแต่จ้าว [ของตน] เท่านั้น ไม่นำ

พาพระราชาอื่น.


--


อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..


ทูตต่างประเทศที่เขาส่งมาด้วยเรื่องเนื่องด้วยความลับ

ราชเสวกควรเว้นให้ไกลอย่าให้ใกล้เคียง

พึงเอาใจใส่ดูแลแต่เจ้านายของตน

อย่าสาระวนด้วยคนของราชปรปักษ์.


--


 

Keine Kommentare: