๓๑๓. บุญเก่ารักษาไว้ บุญใหม่ให้ส่งเสริม

๓๑๓. บุญเก่ารักษาไว้ บุญใหม่ให้ส่งเสริม

ทินฺนปุพฺพํ น หาเปยฺย, ทานํ สมณพฺราหฺมเณ;

น จ กิญฺจิ นิวาเรยฺย, ทานกาเล วณิพฺพเก.

ราชเสวกไม่พึงทำทานที่พระราชาเคยให้

ในสมณพราหมณ์ให้เสื่อมไป

 อนึ่ง เห็นพวกวณิพกมาในเวลาพระราชทาน

ไม่ควรห้ามอะไร ๆ เลย.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๑๓, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๙ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ทินฺนปุพฺพํ (ที่เคยให้, ที่ให้แล้วในกาลก่อน) ทินฺน+ปุพฺพ > ทินฺนปุพฺพ+อํ

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

หาเปยฺย (พึงให้เสื่อมไป, ให้เสียหายไป) √หา+ณาเป+เอยฺย ภูวาทิ. เหตุกัตตุ.

ทานํ (ซึ่งทาน) ทาน+อํ

สมณพฺราหฺมเณ (ในสมณะและพราหมณ์) สมณ+พฺราหฺมณ > สมณพฺราหฺมณ+สฺมึ

น จ (และไม่, อนึ่ง ไม่) สมูหนิบาต

กิญฺจิ (ไร ๆ, บางอย่าง) กึ+จิ  (จินฺโต กา โก จ กึสทฺโท, อปฺปกตฺถสฺส วาจโก. แปลว่า กา กา และ กึ ศัพท์ ที่มี จิ เป็นที่สุด กล่าวอรระว่า น้อย, บางอย่าง)

นิวาเรยฺย (ห้าม, ปราม, ปฏิเสธ) นิ+√วร+เณ+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

ทานกาเล (ในเวลาให้ทาน, ทานกาล) ทาน+กาล > ทานกาล+สฺมึ

วณิพฺพเก (พวกวณิพก, ขอทาน ท.) วณิพฺพก+โย

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ทานที่เคยถวายกะสมณะแลพราหณ์ทั้งหลาย

ไม่พึงให้เสื่อมหายไป แลไม่ควรกีดกันอะไร ๆ ใน

เวลาให้ (พึงวางตน) เสมือนคนขอทาน.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ทานบริจาคที่พระราชทานในสมณะพราหมณ์เป็นอาจิณวัตร

ราชเสวกก็ควรปฏิบัติให้คงที่ มิให้เสื่อมทราม

แม้พวกวรรณิพกที่มาในการพระราชทาน

ก็ไม่ควรห้ามอะไร ๆ ในเวลานั้น.

--