๓๓๓. คนห้ามตนจากบาปได้ ๙ จำพวก

๓๓๓. คนห้ามตนจากบาปได้ ๙ จำพวก

กุลเสฏฺโฐ สปญฺโญ จ, วุฑฺฒิสูโร จ สีลวา;

พหุสฺสุโต วุฎฺฐาโน จ, ธีโร สุคติคามิโก;

นเวเต สุชนา เสฎฺฐา, ปาปาตฺตานํ นิวารเย.

คนมีตระกูลสูง ๑ คนมีปัญญา ๑ คนมีวุฑฒิ ๑

คนแกล้วกล้า ๑ คนมีศีล ๑ ผู้คงแก่เรียน ๑ 

คนขยัน ๑ คนเป็นปราชญ์ ๑ และผู้คุณธรรมนำไปสู่สุคติ ๑

รวมเป็น ๙ เหล่านี้เป็นคนประเสริฐ พึงห้ามตนจากบาปได้.

(ธรรมนีติ ทุกาทิมิสสกกถา ๓๓๓)

--

ศัพท์น่ารู้ :

กุลเสฏฺโฐ (ผู้ประเสริฐด้วยตระกูล, มีตระกูลสูง) กุล+เสฏฺฐ > กุลเสฏฺฐ+สิ

สปญฺโญ (ผู้มีปัญญา) สห+ปญฺญา > สปญฺญ+สิ

จ (ด้วย, และ) นิบาตมีอรรถรวบรวมบท - ปทสมุจจย

วุฑฺฒิสูโร (ผู้มีวุฑฒิ และ มีความกล้า) วุฑฺฒิ+สูร > วุฑฺฒิสูร+สิ

สีลวา (ผู้มีศีล) สีล+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต สีลวนฺตุ+สิ

พหุสฺสุโต (คนได้สดับมาก, พหูสูตร) พหุ+สุต > พหุสฺสุต+สิ 

วุฎฺฐาโน (คนอยู่, คนลุกขึ้น, คนขยัน) ว อาคม+อุฏฺฐาน > วุฏฺฐาน+สิ   

ธีโร (คนมีปัญญา, นักปราชญ์, ธีรชน) ธีร+สิ

สุคติคามิโก (คนเดินทางไปสู่สุคติ, คนมีธรรมนำไปสุคติภูมิ) สุคติ+คามิก > สุคติคามิก+สิ

นเวเต = นว+เอเต (๙ เหล่านี้)

สุชนา (คนดี) สุชน+โย

เสฎฺฐา (ผู้ประเสริฐ) เสฏฺฐ+โย

ปาปาตฺตานํ = ปาปา+อตฺตานํ (จากบาป+ซึ่งตน) ปาป+สฺมา = ปาปา, อตฺต+นํ = อตฺตานํ

นิวารเย (ห้าม, หักห้าม) นิ+√วร+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ. แปลง เอยฺย, เอยฺยาสิ, เอยฺยามิ, เอยฺยํ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยมหาสูตร กฺวจิ ธาตุ ฯ. (๔๘๘) แต่ในที่นี้ประธานเป็นพหูพจน์ วิภัตติควรเป็น เอยฺยุํ. 

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนมีสกุลสูง ๑ มีปัญญา ๑ มีวุฑฒิ ๑ แกล้ว

กล้า ๑ มีศีล ๑ มีความรู้มาก ๑ ขยัน ๑ นัก

ปราชญ์ ๑ คนมีธรรมอันนำไปสู่สุคติ ๑ เก้าพวก

เหล่านี้ เป็นคนดีประเสริฐ เขาพึงห้ามตนจากชั่ว.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

คนตระกูลสูง ๑ คนมีปัญญา ๑ คนมีวุฒิ ๑

คนกล้า ๑ คนมีศีล ๑ คนมีความรู้มาก ๑

คนขยันหมั่นเพียร ๑ คนเป็นนักปราชญ์ ๑

คนพบทางสวรรค์ ๑ คนทั้ง ๙ จำพวกนี้ เป็นคนดี

ประเสริฐแท้ และเขาห้ามตนไม่ให้ทำชั่วได้.

--