๓๓๗. อ้อยไม่ทิ้งรส

๓๓๗. อ้อยไม่ทิ้งรส

ยนฺตคโต อุจฺฉุ รสํ, น ชหาติ คโช ตถา;

สงฺคาเมสุ คโต ลีฬํ, สุสฺสุเตนาปิ จนฺทนํ.

อ้อยเข้าหีบยนตร์ ย่อมไม่ทิ้งรส 

พญาคชสารเข้าสนามรบ ย่อมไม่ทิ้งลีลา 

ไม้จันทน์ถึงจะแห้งย่อมไม่ทิ้งกลิ่นหอม

(บัณฑิตแม้ตกทุกข์ ย่อมไม่ทิ้งธรรม).

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๓๗ กวิทัปปณนีติ ๑๔๗ โลกนีติ ๔๕)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ยนฺตคโต (ที่เข้าถึงหีบยนตร์,เครื่องคั่นน้ำอ้อย) ยนฺต+คต > ยนฺตคต+สิ

อุจฺฉุ (อ้อย) อุจฺฉุ+สิ ป.

รสํ (รส, น้ำอ้อย) รส+อํ

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ชหาติ (ทิ้ง,​ ละ, สละ) √หา+อ+ติ ภูวาทิ. ชุโหตยาทินัย กัตตุ. 

คโช (คช, ช้าง) คช+สิ

ตถา (เหมือนกัน) นิบาต

สงฺคาเมสุ (ในสนามรบ, สงคราม ท.) สงฺคาม+สุ

คโต (ไป, ถึง) √คมุ+ต > คต+สิ

ลีฬํ (ลีฬา, ลีลา, ท่าทาง) ลีฬา+อํ

สุสฺสุเตนาปิ (แม้เพราะแห้ง, ซูบซีด) สุสฺสุเตน+อปิ

จนฺทนํ (ไม้จันทน์) จนฺทน+สิ นป.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อ้อยอยู่ในหีบยังบ่อห่อนคลายรส 

อนึ่งชาติคชเข้าสงคราม ก็ไม่ทิ้งเยื้องกราย 

ไม้จันทน์แม้จะแห้งเกราะ- (ก็ไม่คลายประจำแก่น).

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ชาติอ้อยอยู่ในหีบก็ยังไม่คลายรส

ชาติคชสารเข้าสงครามก็ยังไม่ทิ้งลีลา

ชาติไม้จันทน์แม้จะแห่งเกราะ- (ก็ไม่ยอมคลายกลิ่นประจำแก่น)

--