๓๔๑. คนใช้เวลาต่างกัน

 

๓๔๑. คนใช้เวลาต่างกัน

สตฺถกพฺพวิจาเรน, กาโล คจฺฉติ ธีมตํ;

พฺยสเนน อสาธูนํ, นิทฺทาย กลเหน วา.

นักปราชญ์ทั้งหลายใช้เวลา

ด้วยการแต่งกาพย์และเขียนหนังสือ;

ส่วนคนพาลทั้งหลายใช้เวลาสิ้นไปเปล่า,

ด้วยการหลับหรือไม่ก็ทะเลาะวิวาทกัน.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๔๑, มหารหนีติ ๘๑, กวิทัปปณนีติ ๖๘)

--

ศัพท์น่ารู้ :

สตฺถกพฺพวิจาเรน (ด้วยพิจารณ์ศาสตร์และกาพย์, ขบคิดตำราและกาพย์กลอน) สตฺถ+กพฺพ+วิจาร > สตฺถกพฺพวิจาร+นา ในกวิทัปปณนีติ เป็น กาพฺยสตฺถวิโนเทน, ในมหารหนีติ เป็น สตฺถกปฺปวิจาเรน.

กาโล (กาล, เวลา) กาล+สิ

คจฺฉติ (ย่อมไป) √คมุ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลงที่สุดธาตุเป็น จฺฉ ในวิภัตติทั้งปวงได้บ้าง ด้วยสูตรว่า คมิสฺสนฺโต จฺโฉ วา สพฺพาสุ. (๔๔๒)

ธีมตํ (ของคนมีปัญญา ท.) ธีมนฺตุ+นํ

พฺยสเนน (เสียหาย, วอดวาย, โชคร้าย) พฺยสน+นา

อสาธูนํ (ของอสาธุชน, คนพาล ท.) อสาธุ+นํ ในกวิทัปปณนีติ เป็น มูฬฺหานํ.

นิทฺทาย (หลับ, นอน) นิทฺทา+นา อิต.

กลเหน (ทะเลาะวิวาท, โต้เถียง) กลห+นา

วา (หรือ, หรือว่า) นิบาต

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

วิสัยของคนมีปัญญา ย่อมใช้เวลาในการศึกษาศิลป

วิทยา และโคลงฉันท์กาพย์กลอน คนโง่เขลาย่อมใช้

เวลาประพฤติการชั่ว สำหรับกินนอนแก่อการวิวาท.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

วิสัยคนมีปัญญา ย่อมใช้เวลาในการศึกษาศิลปวิทยาการ

และโคลงฉันท์กาพย์กลอน

แต่คนเขลาใช้เวลาในการประพฤติชั่ว

มีกินบ้าง นอนบ้างและก่อการทะเลาะวิวาท.

--