๓๔๒. คนปรารถนาต่างกัน

๓๔๒. คนปรารถนาต่างกัน

ภมรา ปุปฺผมิจฺฉนฺติ, ปุติมิจฺฉนฺติ มกฺขิกา;

สุชนา คุณมิจฺฉนฺติ, โทสมิจฺฉนฺติ ทุชฺชนา.

หมู่ภมร ชอบดอกไม้

แมลงวัน ชอบของบูดเน่า, 

คนดี ชอบคุณความดี,

คนพาล ชอบสิ่งมีโทษ.

(ธรรมนีติ ปกิณณกกถา ๓๔๒, กวิทัปปณนีติ ๑๘๕, โลกนีติ ๕๑)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ภมรา: (แมลงภู่, ตัวต่อ, ภมร) ภมร+โย แปลง โย เป็น อา ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพโยนีนมาเอ. (รู ๖๙)

ปุปฺผมิจฺฉนฺติ: ตัดบทเป็น ปุปฺผํ+อิจฺฉนฺติ, (ชอบดอกไม้) ปุปฺผํ (ซึ่งดอกไม้) ปุปฺผ+อํ, อิจฺฉนฺติ (ปรารถนา, ต้องการ, ชอบ) อิสุ+อ+อนฺติ กิริยาอาขยาต,  ให้แปลงที่สุดธาตุเป็น จฺฉ  ได้บ้าง ด้วยสูตร – อิสุยมูนมนฺโต จฺโฉ วา.  (รู ๔๗๖) = อิ จฺฉ+อ+อนฺต แยก ลบ รวมสำเร็จรูปเป็น อิจฺฉนฺติ

คุณมิจฺฉนฺติ: ตัดบทเป็น คุณํ+อิจฺฉนฺติ (ชอบคุณธรรม) คุณํ (ซึ่งคุณ, คุณธรรม) คุณ+อํ

สุชนา (คนดี, สัตบุรุษ) สุชน+โย เดิมเป็น สุชานา ได้แก้เป็น สุชนา ตามในโลกนีติ. ส่วนในกวิทัปปณนีติเป็น สชฺชนา

มกฺขิกา: (แมลงวัน) มกฺขิก+โย 

ปูติมิจฺฉนฺติ: ตัดบทเป็น ปูตึ+อิจฺฉนฺติ (ชอบของบูดเน่า) ปูตึ (ซึ่งของบูดเน่า) ปูติ+อํ

โทสมิจฺฉนฺติ: ตัดบทเป็น โทสํ+อิจฺฉนฺติ (ชอบสิ่งไร้ประโยชน์) โทสํ (ซึงโทษ, สิ่งไร้ประโยชน์) โทส+อํ

ทุชฺชนา: (คนชั่ว, ทุรชน) ทุชฺชน+โย

อิจฺฉนฺติ (ปรารถนา, ชอบ) √อิสุ+อ+อนฺติ, ภูวาทิ. กัตตุ. อ่านว่า อิสุ-อิจฺฉากนฺตีสุ ในความปรารถนาและยินดี + อ ปัจจัยประจำหมวดภูธาตุ + อนฺติ วิภัตติ วัตตมานา, ปรัสสบท, ปฐมบุรุษ, พหูพจน์

--

ส่วนในโลกนีติไตรพากย์ (พากย์โลกนีติ) ท่านแปลไว้น่าฟังพร้อมกับมีคำโคลงอันไพเราะ จึงขอนำมาประกอบไว้ เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาในยิ่งขึ้นไป ดังนี้ 

แมลงผึ้ง ปรารถนา ดอกไม้

สาธุชน ปรารถนา สิ่งซึ่งเป็นคุณ

แมลงวัน ปรารถนา สิ่งซึ่งเน่าเหม็น

ทุรชน ปรารถนา สิ่งซึ่งเป็นโทษ

@ แมลงวันแสวงเสพด้วย--ลามก

พาลชาติเสาะสิ่งรก--เรื่องร้าย

ภูมราเห็จเหิญหก--หาบุษ บานา

นักปราชญ์ฤๅห่อนหม้าย--—หมั่นสู้แสวงธรรม.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

หมู่ภมรต้องการดอกไม้ 

ฝูงแมลงวันต้องการของเน่า 

เหล่าคนดีย่อมต้องการคุณ 

พวกคนชั่วต้องการโทษ.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

หมู่ภมรต้องการดอกไม้

ฝูงแมลงวันต้องการของเน่า

เหล่าสาธุชนต้องการคุณธรรม

แต่คนระยำต้องการสิ่งเป็นโทษ.

--