Mittwoch, 10. Juni 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา) ๕. โอการนฺตปุลฺลิงฺคนามิกปทมาลา

๕. โอการนฺตปุลฺลิงฺคนามิกปทมาลา


ภู ธาตุโต ปวตฺตานํ, นามิกานมิโต ปรํ;

นามมาลํ ปกาสิสฺสํ, นามมาลนฺตรมฺปิ จฯ

วิปฺปกิณฺณกถา เอตฺถ, เอวํ วุตฺเต น เหสฺสติ;

ปเภโท นามมาลานํ, ปริปุณฺโณว เหหิติฯ

ปุพฺพาจริยสีหานํ, ตสฺมา อิธ มตํ สุตํ;

ปุเรจรํ กริตฺวาน, วกฺขามิ สวินิจฺฉยํฯ

ปุริโส, ปุริสาฯ ปุริสํ, ปุริเสฯ ปุริเสน, ปุริเสหิ, ปุริเสภิฯ ปุริสสฺส, ปุริสานํฯ ปุริสา, ปุริสสฺมา, ปุริสมฺหา, ปุริเสหิ, ปุริเสภิฯ ปุริสสฺส, ปุริสานํฯ ปุริเส, ปุริสสฺมึ, ปุริสมฺหิ, ปุริเสสุฯ โภปุริส, ภวนฺโต ปุริสาฯ

อยมายสฺมตา มหากจฺจาเนน ปภินฺนปฎิสมฺภิเทน กตสฺมา นิรุตฺติปิฎกโต อุทฺธริโต ปุริสอิจฺเจตสฺส ปกติรูปสฺส นามิกปทมาลานโยฯ ตตฺร ปุริสวจนเอกวจนปุถุวจเนสุ ปจฺจตฺตวจนาทีนิ ภวนฺติฯ ตํ ยถา? ปุริโส ติฎฺฐติ, ปุริสา ติฎฺฐนฺติฯ ตตฺร ปุริโสติ ปุริสวจเน เอกวจเน ปจฺจตฺตวจนํ ภวติ, ปุริสาติ ปุริสวจเน ปุถุวจเน ปจฺจตฺตวจนํ ภวติฯ

ปุริสํ ปสฺสติ, ปุริเส ปสฺสติฯ ตตฺร ปุริสนฺติ ปุริสวจเน เอกวจเน อุปโยควจนํ ภวติ, ปุริเสติ ปุริสวจเน ปุถุวจเน อุปโยควจนํ ภวติฯ

ปุริเสน กตํ, ปุริเสหิ กตํ, ปุริเสภิ กตํฯ ตตฺร ปุริเสนาติ ปุริสวจเน เอกวจเน กรณวจนํ ภวติ, ปุริเสหิ, ปุริเสภีติ ปุริสวจเน ปุถุวจเน กรณวจนํ ภวติฯ

ปุริสสฺส ทียเต, ปุริสานํ ทียเตฯ ตตฺร ปุริสสฺสาติ ปุริสวจเน เอกวจเน สมฺปทานวจนํ ภวติ, ปุริสานนฺติ ปุริสวจเน ปุถุวจเน สมฺปทานวจนํ ภวติฯ

Montag, 8. Juni 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา) ๔. ภูธาตุมยนามิกรูปวิภาค

๔. ภูธาตุมยนามิกรูปวิภาค


‘‘ภู สตฺตาย’’นฺติ ธาตุสฺส, รูปมาขฺยาตสญฺญิตํ;

ตฺยาทฺยนฺตํ ลปิตํ นาน-ปฺปกาเรหิ อนากุลํฯ

สฺยาทฺยนฺตํ, ทานิ ตสฺเสว, รูปํ นามิกสวฺหยํ;

ภาสิสฺสํ ภาสิตตฺเถสุ, ปฎุภาวาย โสตุนํฯ

ยทตฺเถ’ตฺตนิ นาเมติ, ปร’มตฺเถสุ วา สยํ;

นมตีติ ตทาหํสุ, นามํ อิติ วิภาวิโนฯ

นามํ นามิกมิจฺจตฺร, เอกเมเวตฺถโต ภเว;

ตเทวํ นามิกํ เญยฺยํ, สลิงฺคํ สวิภตฺติกํฯ

สตฺวาภิธานํ ลิงฺคนฺติ, อิตฺถิปุมนปุํสกํ;

วิภตฺตีติธ สตฺเตว, ตตฺถ จฎฺฐ ปวุจฺจเรฯ

ปฐมา ทุติยา ตติยา, จตุตฺถี ปญฺจมี ตถา;

ฉฎฺฐี จ สตฺตมี จาติ, โหนฺติ สตฺต วิภตฺติโยฯ

ลิงฺคตฺเถ ปฐมา สายํ, ภินฺนา เทฺวธา สิโย อิติ;

กมฺมตฺเถ ทุติยา สาปิ, ภินฺนา อํ โย อิติ ทฺวิธาฯ

กรเณ ตติยา สาปิ, ภินฺนา นา หิ อิติ ทฺวิธา;

สมฺปทาเน จตุตฺถี สา, ภินฺนา เทฺวธา ส นํ อิติฯ

Freitag, 5. Juni 2015

สทฺทนนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา) ๓. ปกิณฺณกวินิจฺฉย

๓. ปกิณฺณกวินิจฺฉย


อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ปกิณฺณกวินิจฺฉยํ;

สปฺปโยเคสุ อตฺเถสุ, วิญฺญูนํ ปาฎวตฺถยาฯ

ตตฺถ อตฺถุทฺธาโร, อตฺถสทฺทจินฺตา, อตฺถาติสยโยโค, สมานาสมานวเสนวจนสงฺคโห, อาคมลกฺขณวเสน วิภตฺติวจนสงฺคโห, กาลวเสน วิภตฺติวจนสงฺคโห, กาลสงฺคโห, ปกรณสํสนฺทนา, วตฺตมานาทีนํ วจนตฺถวิภาวนา จาติ นวธา วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพฯ

อตฺถุทฺธาเร ตาว สมานสุติกปทานมตฺถุทฺธารณํ กริสฺสามฯ เอตฺถาขฺยาตปทสญฺญิตานํ โภติสทฺท ภเวสทฺทานมตฺโถ อุทฺธริตพฺโพฯ ตถา เหเต นามิกปทสญฺญิเตหิ อปเรหิ โภติสทฺท ภเวสทฺเทหิ สมานสุติกาปิ อสมานตฺถา เจว โหนฺติ อสมานวิภตฺติกา จฯ สาสนสฺมิญฺหิ เกจิ สทฺทา อญฺญมญฺญํ สมานสุติกา สมานาปิ อสมานตฺถา อสมานปวตฺตินิมิตฺตา อสมานลิงฺคา อสมานวิภตฺติกา อสมานวจนกา อสมานนฺตา อสมานกาลิกา อสมานปทชาติกา จ ภวนฺติฯ

เตสมสมานตฺถตฺเต ‘‘สพฺพญฺหิ ตํ ชีรติ เทหนิสฺสิตํฯ อปฺปสฺสุตายํ ปุริโส, พลิพทฺโทว ชีรติฯ สนฺโต ตสิโตฯ ปหุ สนฺโต น ภรติฯ สนฺโต อาจิกฺขเต มุนิฯ สนฺโต สปฺปุริสา โลเกฯ สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ เอวมาทโย ปโยคาฯ เอตฺถ ชีรติสทฺททฺวยํ ยถาสมฺภวํ นวภาวาปคมวฑฺฒนวาจกํฯ สนฺโตสทฺทปญฺจกํ ยถาสมฺภวํ ปริสฺสมปฺปตฺตสมาโนปสนฺโตปลพฺภมานวาจกนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ

อสมานปวตฺตินิมิตฺตตฺเต ปน ‘‘อกตญฺญู มิตฺตทุพฺภี, อสฺสทฺโธ อกตญฺญูจา’’ติเอวมาทโยฯ เอตฺถ จ อกตญฺญูสทฺททฺวยํ กตากตาชานนชานนปวตฺตินิมิตฺตํ ปฎิจฺจ สมฺภูตตฺตา อสมานปวตฺตินิมิตฺตกนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ

อสมานลิงฺคตฺเต ‘‘สุขี โหตุ ปญฺจสิข สกฺโก เทวานมินฺโทฯ ตฺวญฺจ ภทฺเท สุขี โหหิฯ ยตฺถ สา อุปฎฺฐิโต โหติฯ มาตา เม อตฺถิ, สา มยา โปเสตพฺพา’’ติ เอวมาทโยฯ เอตฺถ สุขีสทฺททฺวยํ สาสทฺททฺวยญฺจ ปุมิตฺถิลิงฺควเสน อสมานลิงฺคนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ

อสมานวิภตฺติกตฺเต ‘‘อาหาเร อุทเร ยโตฯ ยโต ปชานาติ สเหตุธมฺม’’นฺติ เอวมาทโยฯ เอตฺถ ยโตสทฺททฺวยํ ปฐมาปญฺจมีวิภตฺติสหิตตฺตา อสมานวิภตฺติกนฺติ ทฎฺฐพฺพํฯ

Montag, 1. Juni 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา) ๒. ภวติกฺริยาปทมาลาวิภาค

๒. ภวติกฺริยาปทมาลาวิภาค


อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, โสตูนํ มติวฑฺฒนํ;

กฺริยาปทกฺกมํ นาม, วิภตฺตาทีนิ ทีปยํฯ

ตตฺร อาขฺยาติกสฺส กฺริยาลกฺขณตฺตสูจิกา ตฺยาทโย วิภตฺติโย, ตา อฎฺฐวิธา วตฺตมานาปญฺจมีสตฺตมีปโรกฺขาหิยฺยตฺตนชฺชตนีภวิสฺสนฺตีกาลาติปตฺติวเสนฯ

ตตฺถ ติ อนฺติ, สิ ถ, มิ ม, เต อนฺเต, เส เวฺห, เอ มฺเห อิจฺเจตา วตฺตมานาวิภตฺติโย นามฯ

ตุ อนฺตุ, หิ ถ, มิ ม, ตํ อนฺตํ, สุ โวฺห, เอ อามเส อิจฺเจตา ปญฺจมีวิภตฺติโย นามฯ

เอยฺย เอยฺยุํ, เอยฺยาสิ เอยฺยาถ, เอยฺยามิ เอยฺยาม, เอถ เอรํ, เอโถ เอยฺยาโวฺห, เอยฺยํ เอยฺยามฺเห อิจฺเจตา สตฺตมีวิภตฺติโย นามฯ

อ อุ, เอ ตฺถ, อํ มฺห, ตฺถ เร, ตฺโถ โวฺห, อิํ มฺเห อิจฺเจตา ปโรกฺขาวิภตฺติโย นามฯ

อา อู, โอ ตฺถ, อํ มฺหา, ตฺถ ตฺถุํ, เส วฺหํ, อิํ มฺหเส อิจฺเจตา หิยฺยตฺตนีวิภตฺติโย นามฯ

อี อุํ, โอ ตฺถ, อิํ มฺหา, อา อู, เส วฺหํ, อํ มฺเห อิจฺเจตา อชฺชตนีวิภตฺติโย นามฯ

สฺสติ สฺสนฺติ, สฺสสิ สฺสถ, สฺสามิ สฺสาม, สฺสเต สฺสนฺเต, สฺสเส สฺสเวฺห, สฺสํ สฺสามฺเห อิจฺเจตา ภวิสฺสนฺตีวิภตฺติโย นามฯ

สฺสา สฺสํสุ, สฺเส สฺสถ, สฺสํ สฺสามฺหา, สฺสถ สฺสิสุ, สฺสเส สฺสเวฺห, สฺสึ สฺสามฺหเส อิจฺเจตา กาลาติปตฺติวิภตฺติโย นามฯ

สพฺพาสเมตาสํ วิภตฺตีนํ ยานิ ยานิ ปุพฺพกานิ ฉ ปทานิ, ตานิ ตานิ ปรสฺสปทานิ นามฯ ยานิ ยานิ ปน ปรานิ ฉ ปทานิ, ตานิ ตานิ อตฺตโนปทานิ นามฯ ตตฺถ ปรสฺสปทานิ วตฺตมานา ฉ, ปญฺจมิโย ฉ, สตฺตมิโย ฉ, ปโรกฺขา ฉ, หิยฺยตฺตนิโย ฉ, อชฺชตนิโย ฉ, ภวิสฺสนฺติโย ฉ, กาลาติปตฺติโย ฉาติ อฎฺฐจตฺตาลีสวิธานิ โหนฺติ, ตถา อิตรานิ, สพฺพานิ ตานิ ปิณฺฑิตานิ ฉนฺนวุติวิธานิฯ

ปรสฺสปทานมตฺตโนปทานญฺจ เทฺว เทฺว ปทานิ ปฐมมชฺฌิมุตฺตมปุริสา นามฯ เต วตฺตมานาทีสุ จตฺตาโร จตฺตาโร, อฎฺฐนฺนํ วิภตฺตีนํ วเสน ทฺวตฺติํส, ปิณฺฑิตานิ ปริมาณาเนวฯ

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา) ๑. สวิกณาขฺยาตวิภาค

๑. สวิกรณาขฺยาตวิภาค


ตตฺถ ธาตูติ เกนฏฺเฐน ธาตุ? สกตฺถมฺปิ ธาเรตีติ ธาตุ, อตฺถาติสยโยคโต ปรตฺถมฺปิ ธาเรตีติ ธาตุ, วีสติยา อุปสคฺเคสุ เยน เกนจิ อุปสคฺเคน อตฺถวิเสสการเณน ปฎิพทฺธา อตฺถวิเสสมฺปิ ธาเรตีติ ธาตุ, ‘‘อยํ อิมิสฺสา อตฺโถ, อยมิโต ปจฺจโย ปโร’’ติอาทินา อเนกปฺปกาเรน ปณฺฑิเตหิ ธาริยติ เอสาติปิ ธาตุ, วิทหนฺติ วิทุโน เอตาย สทฺทนิปฺผตฺติํ อยโลหาทิมยํ อยโลหาทิธาตูหิ วิยาติปิ ธาตุฯ เอวํ ตาว ธาตุสทฺทสฺสตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

ธาตุสทฺโท ชินมเต, อิตฺถิลิงฺคตฺตเน มโต;

สตฺเถ ปุลฺลิงฺคภาวสฺมึ, กจฺจายนมเต ทฺวิสุฯ

อถ วา ชินมเต ‘‘ตโต โคตมิธาตูนี’’ติ เอตฺถ ธาตุสทฺโท ลิงฺควิปลฺลาเส วตฺตติ ‘‘ปพฺพตานิ วนานิ จา’’ติ เอตฺถ ปพฺพตสทฺโท วิย, น ปเนตฺถ วตฺตพฺพํ ‘‘อฎฺฐิวาจกตฺตา นปุํสกนิทฺเทโส’’ติ อฎฺฐิวาจกตฺเตปิ ‘‘ธาตุโย’’ติ อิตฺถิลิงฺคทสฺสนโตฯ ภูวาทโย สทฺทา ธาตโวฯ เสยฺยถิทํ? ภู อิ กุ เก ตกฺก ตก ตกิ สุกอิจฺจาทโยฯ คณโต เต อฎฺฐวิธา ภูวาทิคโณ รุธาทิคโณ ทิวาทิคโณ สฺวาทิคโณ กิยาทิคโณ คหาทิคโณ ตนาทิคโณ จุราทิคโณ จาติฯ อิทานิ เตสํ วิกรณสญฺญิเต ปจฺจเย ทสฺเสสฺสามฯ อเนกวิธา หิ ปจฺจยา นานปฺปกาเรสุ นามนาม กิตนาม สมาสนาม ตทฺธิตนามาขฺยาเตสุ ปวตฺตนโตฯ สงฺเขปโต ปน ทุวิธาว นามปจฺจโย อาขฺยาตปจฺจโย จาติฯ ตตฺราปิ อาขฺยาตปจฺจยา ทุวิธา วิกรณปจฺจยโนวิกรณปจฺจยวเสนฯ ตตฺถ วิกรณปจฺจโย อการาทิสตฺตรสวิโธ อคฺคหิตคฺคหเณน ปนฺนรสวิโธ จฯ โนวิกรณปจฺจโย ปน ข ฉ สาทิเนกวิโธฯ เย รูปนิปฺผตฺติยา อุปการกา อตฺถวิเสสสฺส โชตกา วา อโชตกา วา โลปนียา วา อโลปนียา วา, เต สทฺทา ปจฺจยาฯ

Samstag, 30. Mai 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา) - คนฺถารมฺภกถา


ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ


สทฺทนีติปฺปกรณํ (ปทมาลา)


คนฺถารมฺภกถา

ธีเรหิ มคฺคนาเยน, เยน พุทฺเธน เทสิตํ;

สิตํ ธมฺมมิธญฺญาย, ญายเต อมตํ ปทํฯ

ตํ นมิตฺวา มหาวีรํ, สพฺพญฺญุํ โลกนายกํ;

มหาการุณิกํ เสฎฺฐํ, วิสุทฺธํ สุทฺธิทายกํฯ

สทฺธมฺมญฺจสฺส ปูเชตฺวา, สุทฺธํ สนฺตมสงฺขตํ;

อตกฺกาวจรํ สุฎฺฐุ, วิภตฺตํ มธุรํ สิวํฯ

สงฺฆสฺส จ’ญฺชลึ กตฺวา, ปุญฺญกฺเขตฺตสฺส ตาทิโน;

สีลสมาธิปญฺญาทิ-วิสุทฺธคุณโชติโนฯ

นมสฺสนาทิปุญฺญสฺส, กตสฺส รตนตฺตเย;

เตชสาหํ ปหนฺตฺวาน, อนฺตราเย อเสสโตฯ

โลกนีติวิยตฺตสฺส, สตฺถุ สทฺธมฺมนีติโน;

สาสนตฺถํ ปวกฺขามิ, สทฺทนีติมนากุลํฯ

อาสวกฺขยลาเภน, โหติ สาสนสมฺปทา;

อาสวกฺขยลาโภจ, สจฺจาธิคมเหตุโกฯ

สจฺจาธิคมนํ ตญฺจ, ปฎิปตฺติสฺสิตํ มตํ;

ปฎิปตฺติ จ สา กามํ, ปริยตฺติปรายณาฯ

Donnerstag, 16. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๘. อุณาทิกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
ฉฏฺฐกณฺฑ
๖๒๔, ๕๖๓. กตฺตริ กิตฺ.
๖๒๕, ๖๐๕. ภาวกมฺเมสุ กิจฺจ กฺต ขตฺถา.
๖๒๖, ๖๓๔. กมฺมนิ ทุติยายํ กฺโต.
๖๒๗, ๖๕๒. ขฺยาทีหิ มนฺ ม จ โต วา.
๖๒๘, ๖๕๓. สมาทีหิ ถ มา.
๖๒๙, ๕๖๙. คหสฺสุ’ปธสฺเส วา.
๖๓๐, ๖๕๔. มสุสฺส สุสฺส จฺฉร จฺเฉรา.
๖๓๑, ๖๕๕. อาปุพฺพจรสฺส จ.
๖๓๒, ๖๕๖. อล กล สเลหิ ลยา.
๖๓๓, ๖๕๗. ยาณ ลาณา.
๖๓๔, ๖๕๘. มถิสฺส ถสฺส โล จ.

Mittwoch, 15. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๗. กิพฺพิธานกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
ปฐมกณฺฑ
๕๒๔, ๕๖๑. ธาตุยา กมฺมาทิมฺหิ โณ.
๕๒๕, ๕๖๕. สญฺญายม นุ.
๕๒๖, ๕๖๗. ปุเร ททา จ อึ.
๕๒๗, ๕๖๘. สพฺพโต ณฺวุ ตฺวาวี วา.
๕๒๘, ๕๗๗. วิส รุช ปทาทิโต ณ.
๕๒๙, ๕๘๐. ภาเว จ.
๕๓๐, ๕๘๔. กฺวิ จ.
๕๓๑, ๕๘๙. ธราทีหิ รมฺโม.
๕๓๒, ๕๙๐. ตสฺสีลาทีสุ ณีตฺวาวี จ.
๕๓๓, ๕๙๑. สทฺท กุ ธ จล มณฺฑตฺถรุธาทีหิ ยุ.

Dienstag, 14. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๖. อาขฺยาตกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
ปฐมกณฺฑ
๔๐๖, ๔๒๙. อถ ปุพฺพานิ วิภตฺตีนํ ฉ ปรสฺสปทานิ.
๔๐๗, ๔๓๙. ปราณฺยตฺตโนปทานิ.
๔๐๘, ๔๓๑. ทฺเว ทฺเว ปฐม มชฺฌิมุตฺตมปุริสา.
๔๐๙, ๔๔๑. สพฺเพสเมกาภิธาเน ปโร ปุริโส.
๔๑๐, ๔๓๒. นามมฺหิ ปยุชฺชมาเนปิ ตุลฺยาธิกรเณ ปฐโม.
๔๑๑, ๔๓๖. ตุมฺเห มชฺฌิโม.
๔๑๒, ๔๓๗. อมฺเห อุตฺตโม.
๔๑๓, ๔๒๗. กาเล.
๔๑๔, ๔๒๘. วตฺตมานา ปจฺจุปฺปนฺเน.
๔๑๕, ๔๕๑. อาณตฺยา สิฏฺเฐ’นุตฺตกาเล ปญฺจมี.
๔๑๖, ๔๕๔. อนุมติปริกปฺปตฺเถสุ สตฺตมี.

Montag, 13. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๕. ตทฺธิตกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
อฏฺฐมกณฺฑ
๓๔๔, ๓๖๑. วาณ’ปจฺเจ.
๓๔๕, ๓๖๖. ณายน ณาน วจฺฉาทิโต.
๓๔๖, ๓๖๗. เณยฺโย กตฺติกาทีหิ.
๓๔๗, ๓๖๘. อโต ณิ วา.
๑๔๘, ๓๗๑. ณโว’ ปกฺวาทีหิ.
๓๔๙, ๓๗๒. เณร วิธวาทิโต.
๓๕๐, ๓๗๓. เยน วา สํสฏฺฐํ ตรติ จรติ วหติ ณิโก.
๓๕๑, ๓๗๔. ตมธีเต เตนกตาทิ สนฺนิธาน นิโยค สิปฺป ภณฺฑ ชีวิกตฺเถสุ จ.
๓๕๒, ๓๗๖. ณ ราคา ตสฺเส ทมญฺญตฺเถสุ จ.
๓๕๓, ๓๗๘. ชาตาทีนมิมิยา จ.

Sonntag, 12. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๔. สมาสกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
สตฺตมกณฺฑ
๓๑๖, ๓๓๑. นามานํ สมาโส ยุตฺตตฺโถ.
๓๑๗, ๓๓๒. เตสํ วิภตฺติโย โลปา จ.
๓๑๘, ๓๓๓. ปกติ จสฺส สรนฺตสฺส.
๓๑๙, ๓๓๐. อุปสคฺคนิปาตปุพฺพโก อพฺยยีภาโว.
๓๒๐, ๓๓๕. โส นปุํสกลิงฺโค.
๓๒๑, ๓๔๙. ทิคุสฺเสกตฺตํ.
๓๒๒, ๓๕๙. ตถา ทฺวนฺเท ปาณิ ตูริย โยคฺคเสนงฺคขุทฺทชนฺตุก วิวิธวิรุทฺธ วิสภาคตฺถาทีนญฺจ.
๓๒๓, ๓๖๐. วิภาสา รุกฺข ติณ ปสุข น ธญฺญ ชนปทาทีนญฺจ.
๓๒๔, ๓๓๙. ทฺวิปเท ตุลฺยาธิกรเณ กมฺมธารโย.
๓๒๕, ๓๔๘. สงฺขฺยาปุพฺโพ ทิคุ.

Samstag, 11. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๓. การกกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
ฉฏฺฐกณฺฑ
๒๗๑, ๘๘, ๓๐๘. ยสฺมา ทเปติ ภยมาทตฺเต วา ตทปาทานํ.
๒๗๒, ๓๐๙. ธาตุนา มานมุปสคฺคโยคาทฺวีสฺวปิ จ.
๒๗๓, ๓๑๐. รกฺขณตฺถานมิจฺฉิตํ.
๒๗๔, ๓๑๑. เยน วา’ ทสฺสนํ.
๒๗๕, ๓๑๒. ทูรนฺติ กทฺธ กาล นิมฺมาน ตฺวาโลปทิสาโยควิภตฺตารปฺปโยคสุทฺธปฺปโมจน เหตุ วิวิตฺตปฺปมาณ ปุพฺพโยคพนฺธน คุณวจน ปญฺห กถน โถกากตฺตูสุ จ.
๒๗๖, ๓๐๒. ยสฺส ทาตุกาโม โรจเต ธารยเต วา ตํ สมฺปทานํ.
๒๗๗, ๓๐๓. สิลาฆ หนุ ฐา สป ธาร ปิห กุธ ทุหิสฺโสสูย ราธิกฺข ปจฺจาสุณ อนุปติคิณ ปุพฺพกตฺตาโรจนตฺถ ตทตฺถ ตุมตฺถาลมตฺถ มญฺญานาทรปฺปาณินิ, คตฺยตฺถกมฺมนิ, อาสีสตฺถ สมฺมุติ ภิยฺย สตฺตมฺยตฺเถสุ จ.
๑๗๘, ๓๒๐. โยธาโร ตโมกาสํ.

Freitag, 10. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๒. นามกปฺป


มหากจฺจายนสทฺทปาฐ
ปฐมกณฺฑ
๕๒, ๖๐. ชินวจนยุตฺตํ หิ.
๕๓, ๖๑. ลิงฺคญฺจ นิปฺปชฺชเต.
๕๔, ๖๒. ตโต จ วิภตฺติโย.
๕๕, ๖๓. สิ โย, อํ โย, นา หิ, ส นํ, สฺมา หิ, ส นํ, สฺมึ สุ.
๕๖, ๖๔. ตทนุปโรเธน.
๕๗, ๗๑. อาลปเน สิ ค สญฺโญ.
๕๘, ๒๙. อิวณฺณุวณฺณา ฌลา.
๕๙, ๑๘๒. เต อิตฺถิขฺยา โป.
๖๐, ๑๗๗. อา โฆ.
๖๑, ๘๖. สาคโม เส.

Donnerstag, 9. April 2015

กจฺจายนพฺยากรณํ ๑. สนฺธิกปฺป



มหากจฺจายนสทฺทาปาฐ
ปฐมกณฺฑ
๑, ๑. อตฺโถ อกฺขรสญฺญาโต.
๒, ๒. อกฺขราปาทโย เอกจตฺตาลีสํ.
๓, ๓. ตตฺโถทนฺตา สรา อฏฺฐ.
๔, ๔. ลหุมตฺตา ตโย รสฺสา.
๕, ๕. อญฺเญ ทีฆา.
๖, ๘. เสสา พฺยญฺชนา.
๗, ๙. วคฺคา ปญฺจปญฺจโส มนฺตา.
๘, ๑๐. อํ อิติ นิคฺคหิตํ.
๙, ๑๑. ปรสมญฺญา ปโยเค.
๑๐, ๑๒. ปุพฺพมโธฐิต มสฺสรํ สเรน วิโยชเย.
๑๑, ๑๔. นเย ปรํ ยุตฺเต.

Dienstag, 17. März 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ธาตุมาลา) ๑๙. สพฺพคณวินิจฺฉย

๑๙. สพฺพคณวินิจฺฉย


อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, สพฺพคณวินิจฺฉยํ;

โสตูนํ ปฎุภาวตฺถํ, ปรเม ปิฎกตฺตเยฯ

ปจฺจยาทิวิภาเคหิ, นเยหิ วิวิเธหิ ตํ;

สุขคฺคาหาย โสตูนํ, สุณาถ มม ภาสโตฯ

ตตฺถ ปฐโม ภูวาทิคโณ, ทุติโย รุธาทิคโณ, 

ตติโย ทิวาทิคโณ, จตุตฺโถ สฺวาทิคุโณ, 

ปญฺจโม กิยาทิคโณ, ฉฏฺโฐ คหาทิคโณ, 

สตฺตโม ตนาทิคโณ, อฎฺฐโม จุราทิคโณ, 

อิมสฺมึ ภควโต ปาวจเน อฎฺฐวิธา ธาตุคณา ภวนฺติฯ 

เอเตสุ วิกรณปจฺจยวเสน –

ภูวาทิโต อกาโร จ, สานุสาโร รุธาทิโต;

อกาโร เจวิวณฺโณ จ, เอกาโรการเมว จฯ

ยปจฺจโย ทิวาทิมฺหา, ณุ ณา อุณา สุวาทิโต;

กฺยาทิโต ปน นาเยว, ปฺปณฺหา ปน คหาทิโตฯ

โอยิรา ตุ ตนาทิมฺหา, เณ ณยา จ จุราทิโต;

อคฺคหิตคฺคหเณน, ปจฺจยา ทส ปญฺจ จฯ

หิยฺยตฺตนี สตฺตมี จ, วตฺตมานา จ ปญฺจมี;

จตสฺเสตา ปวุจฺจนฺติ, สพฺพธาตุกนามิกาฯ

Montag, 16. März 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ธาตุมาลา) ๑๘. จุราทิคณปริทีปน

๑๘. จุราทิคณปริทีปน


อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ปจุรตฺถหิตกฺกรํ;

จุราทิกคณนามํ, นามโต อฎฺฐมํ คณํฯ

จุร เถยฺเยฯ เถนนํ เถยฺยํ, โจริกาติ วุตฺตํ โหติฯ ตสฺมึ เถยฺเย จุรธฺตุ วตฺตติฯ โจเรติ, โจรยติ, โจโร, โจรี, โจริกา, โจเรตุ, โจรยิตุํ, โจเรตฺวา, โจรยิตฺวาฯ กตฺตุตฺเถสุ เณณยตา จุราทิคณลกฺขณํฯ การิเต – โจราเปติ, โจราปยติ, โจราเปตุํ, โจราปยิตุํ, โจราเปตฺวา, โจราปยิตฺวาฯ กมฺเมธนํ โจเรหิ โจริยติ, โจริตํ ธนํฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ


กการนฺตธาตุ

โลก ทสฺสเนฯ โลเกติ, โลกยติ, โอโลเกติ, โอโลกยติ, อุลฺโลเกติ, อุลฺโลกยติ, อปโลเกติ, อปโลกยติ, อาโลเกติ, อาโลกยติ, วิโลเกติ, วิโลกยติฯ โลโก, อาโลโก, โลกนํ, โอโลกนํ, อุลฺโลกนํ, อาโลกนํ, วิโลกนํ, อปโลกนํ, อวโลกนํฯ โอโลเกตุํ, โอโลกยิตุํ, โอโลเกตฺวา, โอโลกยิตฺวาฯ การิเต ปน ‘‘โอโลกาเปติ, โอโลกาปยติ, โอโลกาเปตุํ, โอโลกาปยิตุํ, โอโลกาเปตฺวา , โอโลกาปยิตฺวา’’ อิจฺเจวมาทีนิ โยเชตพฺพานิฯ เอส นโย สพฺพตฺถาปิฯ

ตตฺถ โลโกติ ตโย โลกา สงฺขารโลโก สตฺตโลโก โอกาสโลโกติฯ ตตฺถ ‘‘เอโก โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฎฺฐิติกา’’ติ อาคตฎฺฐาเน สงฺขารโลโก เวทิตพฺโพฯ ‘‘สสฺสโต โลโก’ติ วา ‘อสสฺสโต โลโก’ติ วา’’ติ อาคตฎฺฐาเน สตฺตโลโกฯ

‘‘ยาวตา จนฺทิมสูริยา ปริหรนฺติ,

ทิสา ภนฺติ วิโรจมานา;

ตาว สหสฺสธา โลโก,

เอตฺถ เต วตฺตเต วโส’’ติ

อาคตฎฺฐาเน โอกาสโลโกฯ

Sonntag, 15. März 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ธาตุมาลา) ๑๗. รุธาทิฉกฺก

๑๗. รุธาทิฉกฺก


รุธาทิคณิก

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, รุธาทิกคณาทโย;

สาสนสฺโสปการาย, คเณ ตุ ฉพฺพิเธ กถํฯ

รุธิ อาวรเณฯ รุธิธาตุ อาวรเณ วตฺตติฯ เอตฺถ อาวรณํ นาม ปิทหนํ วา ปริรุนฺธนํ วา ปลิพุทฺธนํ วา หริตุํ วา อปฺปทานํ, สพฺพเมตํ วฎฺฎติฯ รุนฺธติ, รุนฺธิติ, รุนฺธีติ, รุนฺเธติ, อวรุนฺเธติฯ กมฺมนิ – มคฺโค ปุริเสน รุนฺธิยติฯ โรโธ, โอโรโธ, วิโรโธ, ปฎิวิโรโธ, วิรุทฺโธ, ปฎิวิรุทฺโธ, ปริรุทฺโธฯ รุนฺธิตุํ, ปริรุนฺธิตุํฯ รุนฺธิตฺวาฯ ปริรุนฺธิตฺวาฯ

ตตฺร โรโธติ จารโกฯ โส หิ รุนฺธติ ปเวสิตานํ กุรูรกมฺมนฺตานํ สตฺตานํ คมนํ อาวรตีติ โรโธติ วุจฺจติฯ โอโรโธติ ราชุพฺพรี, สา ปน ยถากามจารํ จริตุํ อปฺปทาเนน โอรุนฺธิยติ อวรุนฺธิยตีติ โอโรโธฯ วิโรโธติ อนนุกูลตาฯ ปฎิวิโรโธติ ปุนปฺปุนํ อนนุกูลตาฯ วิรุทฺโธติ วิโรธํ อาปนฺโนฯ ปฎิวิรุทฺโธติ ปฎิสตฺตุภาเวน วิโรธํ อาปนฺโนฯ ปริรุทฺโธติ คหณตฺถาย สมฺปริวาริโตฯ วุตฺตญฺหิ ‘‘ยถา อรีหิ ปริรุทฺโธ, วิชฺชนฺเต คมเน ปเถ’’ติฯ อวรุทฺโธติ ปพฺพาชิโตฯ

มุจ โมจเนฯ มิคํ พนฺธนา มุญฺจติฯ มุญฺจนํ, โมจนํฯ ทุกฺขปฺปโมจนํ, โมโจฯ

โมโจติ เจตฺถ อฎฺฐิกกทลีรุกฺโขฯ มุญฺจิตุํฯ มุญฺจิตฺวาฯ การิเต ‘‘โมเจติ, โมเจตุํ, โมเจตฺวา’’ติอาทีนิฯ

ริจ วิเรจเนฯ ริญฺจติฯ ริญฺจนํ, วิเรจนํ, วิเรโก, วิเรจโกฯ ริญฺจิตุํฯ ริญฺจิตฺวาฯ

สิจ ปคฺฆรเณฯ อุทเกน ภูมึ สิญฺจติฯ ปุตฺตํ รชฺเช อภิสิญฺจิฯ อภิเสโกฯ มุทฺธาภิสิตฺโต ขตฺติโยฯ สิญฺจ ภิกฺขุ อิมํ นาวํ, สิตฺตา เต ลหุเมสฺสติฯ สิตฺตฎฺฐานํฯ สิญฺจิตุํฯ สิญฺจิตฺวาฯ

ยุช โยเคฯ ยุญฺชติ, อนุยุญฺชติฯ กมฺมนิ ‘‘ยุญฺชิยตี’’ติ รูปานิฯ เกจิ ‘‘ยุญฺชเต’’ติ อิจฺฉนฺติฯ ยุญฺชนํ, สํโยโค, อนุโยโค, ภาวนานุยุตฺโต, สญฺโญโค, สญฺโญชนํ, อตฺถโยชนาฯ ทีฆํ สนฺตสฺส โยชนํฯ ยุญฺชิตุํ, อนุยุญฺชิตุํฯ อนุยุญฺชิตฺวาฯ โยเชติฯ ตตฺถ สํโยชนนฺติ พนฺธนํ กามราคาทิฯ โยชนนฺติ –

Mittwoch, 11. März 2015

สทฺทนีติปฺปกรณํ (ธาตุมาลา) ๑๖. ภูวาทิคณิกปริเจฺฉท

๑๖. ภูวาทิคณิกปริเจฺฉท


อิโต ปรํ อวคฺคนฺตา, มิสฺสกา เจว ธาตุโย;

วกฺขามิ ธาตุเภทาทิ-กุสลสฺส มตานุคาฯ


ยการนฺตธาตุ

ยา คติปาปุเณสุฯ ยาติ, ยนฺติฯ ยาตุ, ยนฺตุฯ เยยฺย, เยยฺยุํ, อนุปริเยยฺยุํฯ ยถาสมฺภวํ ปทมาลา โยเชตพฺพาฯ ยนฺโต ปุริโสฯ ยนฺตี อิตฺถีฯ ยนฺตํ กุลํฯ ยานํ, อุปยานํ, อุยฺยานํ อิจฺจาทีนิฯ ทิวาทิคณิกสฺส ปนสฺส ‘‘ยายติ, ยายนฺตี’’ติอาทีนิ รูปานิ ภวนฺติฯ

ตตฺร ยานนฺติอาทีสุ ยนฺติ เอเตนาติ ยานํ, รถสกฎาทิฯ อุปยนฺติ เอเตน อิสฺสรสฺส วา ปิยมนาปสฺส วา สนฺติกํ คจฺฉนฺตีติ อุปยานํ, ปณฺณาการํฯ ‘‘อุปยานานิ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยิ คเต’’ติ เอตฺถ หิ ปณฺณาการานิ ‘‘อุปยานานี’’ติ วุจฺจนฺติฯ สมฺปนฺนทสฺสนียปุปฺผผลาทิตาย อุทฺธํ โอโลเกนฺตา ยนฺติ คจฺฉนฺติ เอตฺถาติ อุยฺยานํฯ

พฺยา อุมฺมีสเนฯ พฺยาติ, พฺยนฺติฯ พฺยาสิ, พฺยาถฯ พฺยามิ, พฺยามฯ ยถาสมฺภวํ ปทมาลา โยเชตพฺพาฯ ตตฺร ปนายํ ปาฬิ ‘‘ยาว พฺยาติ นิมฺมีสติ, ตตฺราปิ รสติพฺพโย’’ติฯ ตตฺถ ยาว พฺยาตีติ ยาว อุมฺมีสติ, ปุราณภาสา เอสา, อยญฺหิ ยสฺมึ กาเล โพธิสตฺโต จูฬโพธิปริพฺพาชโก อโหสิ, ตสฺมึ กาเล มนุสฺสานํ โวหาโรฯ

ยุ มิสฺสเน คติยญฺจฯ โยติ, ยวติฯ อายุ, โยนิฯ

ตตฺถ ‘‘อายู’’ติ อาสทฺโท อุปสคฺโคฯ อายวนฺติ มิสฺสีภวนฺติ สตฺตา เอเตนาติ อายุฯ อถ วา อายวนฺติ อาคจฺฉนฺติ ปวตฺตนฺติ ตสฺมึ สติ อรูปธมฺมาติ อายุฯ ตถา หิ อฎฺฐสาลินิยํ วุตฺตํ ‘‘อายวนฏฺเฐน อายุฯ ตสฺมิญฺหิ สติ อรูปธมฺมา อายวนฺติ อาคจฺฉนฺติ ปวตฺตนฺติ, ตสฺมา อายูติ วุจฺจตี’’ติฯ ‘‘อายุ, ชีวิตํ, ปาโณ’’ อิจฺเจเต ปริยายา โลกโวหารวเสนฯ อภิธมฺมวเสน ปน ‘‘ฐิติ ยปนา ยาปนา ชีวิตินฺทฺริยํ’’ อิจฺเจเตปิ เตเหว สทฺธึ ปริยายาฯ โยนีติ อณฺฑชาทีนํ อณฺฑชาทีหิ สทฺธึ ยาย มิสฺสีภาโว โหติ, สา โยนิฯ อิทํ ปเนตฺถ นิพฺพจนํ ‘‘ยวนฺติ เอตฺถ สตฺตา เอกชาติสมนฺวเยน อญฺญมญฺญํ มิสฺสกา โหนฺตีติ โยนิ’’ อิติฯ เอตฺถ จ โยนิสทฺทสฺส อตฺถุทฺธาโร นียเตฯ โยนีติ ขนฺธโกฎฺฐาสสฺสปิ การณสฺสปิ ปสฺสาวมคฺคสฺสปิ นามํฯ ‘‘จตสฺโส นาคโยนิโยฯ จตสฺโส สุปณฺณโยนิโย’’ติ เอตฺถ หิ ขนฺธโกฎฺฐาโส โยนิ นามฯ ‘‘โยนิ เหสา ภูมิช ผลสฺส อธิคมายา’’ติ เอตฺถ การณํฯ ‘‘น จาหํ พฺราหฺมณํ พฺรูมิ, โยนิชํ มตฺติสมฺภว’’นฺติ เอตฺถ ปสฺสาวมคฺโคฯ เอตฺเถตํ วุจฺจติ –

Freitag, 27. Februar 2015

บาลีไวยากรณ์เบื้องต้น: การใช้วิภัตติ - ปฐมาวิภัตติ ๑

บาลีไวยากรณ์เบื้องต้น: การใช้วิภัตติ - ปฐมาวิภัตติ ๑: ความหมายของคำว่า วิภัตติ คัมภีร์ปทรูปสิทธิ [1] ให้คำนิยามของวิภัตติเหล่านั้นว่า          เอกมฺปิ อตฺถํ กมฺมาทิวเสน เอกตฺตาทิวเสน จ วิภช...

Freitag, 30. Januar 2015

ปทรูปสิทฺธิ ๗. กิพฺพิธานกณฺฑ



ปทรูปสิทฺธิ
เตกาลิก
กิจฺจปฺปจฺจยนฺตนย
๕๔๕. ภาวกมฺเมสุ ตพฺพานียา.
๕๔๖. ณาทโย เตกาลิกา.
๕๔๗. ยถาคมมิกาโร.
๕๔๘. เต กิจฺจา.
๕๔๙. ตุํตุนตพฺเพสุ วา.
๕๕๐. รหาทิโต ณ.
๕๕๑. คม ขน หนาทีนํ ตุํตพฺพาทีสุ น.
๕๕๒. ณฺโย จ.
๕๕๓. การิตํ วิย ณานุพนฺโธ.
๕๕๔. กคา จชานํ.
๕๕๕. ภูโตพฺพ.