ธัมมปทปาฬิ-แปล_๒๖/ ๖. ปัณฑิตวรรค

๖. ปณฺฑิตวคฺโค

คาถาธรรมบท ปัณทิตวรรคที่ ๖

๗๖.

นิธีนํว ปวตฺตารํ, ยํ ปสฺเส วชฺชทสฺสินํ;


นิคฺคยฺหวาทึ เมธาวึ, ตาทิสํ ปณฺฑิตํ ภเช;


ตาทิสํ ภชมานสฺส, เสยฺโย โหติ น ปาปิโยฯ

บุคคลพึงเห็นบุคคลใดผู้มักชี้โทษ 

เหมือนบุคคลผู้บอกขุมทรัพย์

มักกล่าวข่มขี่ มีปัญญา 

พึงคบบุคคลผู้เป็นบัณฑิตเช่นนั้น 

เพราะว่าเมื่อคบบัณฑิตเช่นนั้น 

มีแต่คุณที่ประเสริฐโทษที่ลามกย่อมไม่มี. (๖:๑)

๗๗.

โอวเทยฺยานุสาเสยฺย, อสพฺภา จ นิวารเย;


สตํ หิ โส ปิโย โหติ, อสตํ โหติ อปฺปิโยฯ

บุคคลพึงกล่าวสอน พึงพร่ำสอนและ

พึงห้ามจากธรรมของอสัตบุรุษ

ก็บุคคลนั้น ย่อมเป็นที่รักของสัตบุรุษทั้งหลาย 

แต่ไม่เป็นที่รักของพวกอสัตบุรุษ. (๖:๒)

๗๘.

น ภเช ปาปเก มิตฺเต, น ภเช ปุริสาธเม;


ภเชถ มิตฺเต กลฺยาเณ, ภเชถ ปุริสุตฺตเมฯ

บุคคลไม่ควรคบมิตรเลวทราม 

ไม่ควรคบบุรุษอาธรรม์

ควรคบมิตรดี ควรคบบุรุษสูงสุด. (๖:๓)

๗๙.

ธมฺมปีติ สุขํ เสติ, วิปฺปสนฺเนน เจตสา;


อริยปฺปเวทิเต ธมฺเม, สทา รมติ ปณฺฑิโตฯ

บุคคลผู้อิ่มเอิบในธรรมมีใจผ่องใสแล้ว

ย่อมอยู่เป็นสุข บัณฑิตย่อมยินดีในธรรม

ที่พระอริยเจ้าประกาศแล้วทุกเมื่อ. (๖:๔)

๘๐.

อุทกญฺหิ นยนฺติ เนตฺติกา,

อุสุการา นมยนฺติ เตชนํ;


ทารุํ นมยนฺติ ตจฺฉกา,

อตฺตานํ ทมยนฺติ ปณฺฑิตาฯ

ก็พวกคนไขน้ำย่อมไขน้ำไป 

พวกช่างศรย่อมดัดลูกศร

พวกช่างถากย่อมถากไม้ 

บัณฑิตทั้งหลายย่อมฝึกฝนตน. (๖:๕)

๘๑.

เสโล ยถา เอกฆโน, วาเตน น สมีรติ;


เอวํ นินฺทาปสํสาสุ, น สมิญฺชนฺติ ปณฺฑิตาฯ

ภูเขาหินล้วน เป็นแท่งทึบ

ย่อมไม่หวั่นไหวเพราะลมฉันใด

บัณฑิตทั้งหลายย่อมไม่หวั่นไหว

เพราะนินทาและสรรเสริญ ฉันนั้น. (๖:๖)

๘๒.

ยถาปิ รหโท คมฺภีโร, วิปฺปสนฺโน อนาวิโล;


เอวํ ธมฺมานิ สุตฺวาน, วิปฺปสีทนฺติ ปณฺฑิตาฯ

ห้วงน้ำลึกใสไม่ขุ่นมัว แม้ฉันใด 

บัณฑิตย์ทั้งหลายฟังธรรมแล้วย่อมผ่องใส ฉันนั้น. (๖:๗)

๘๓.

สพฺพตฺถ เว สปฺปุริสา จชนฺติ,

น กามกามา ลปยนฺติ สนฺโต;


สุเขน ผุฏฺฐา อถวา ทุกฺเขน,

น อุจฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสฺสยนฺติฯ

สัตบุรุษทั้งหลายย่อมเว้นในธรรมทั้งปวงโดยแท้

สัตบุรุษทั้งหลายหาใคร่กามบ่นไม่ 

บัณฑิตทั้งหลายผู้อันสุขหรือทุกข์ถูกต้องแล้ว 

ย่อมไม่แสดงอาการสูงๆ ต่ำๆ. (๖:๘)

๘๔.

น อตฺตเหตุ น ปรสฺส เหตุ,

น ปุตฺตมิจฺเฉ น ธนํ น รฏฺฐํ;


น อิจฺเฉยฺย อธมฺเมน สมิทฺธิมตฺตโน,

ส สีลวา ปญฺญวา ธมฺมิโก สิยาฯ

บัณฑิตย่อมไม่ทำบาปเพราะเหตุแห่งตน 

ไม่ทำบาปเพราะเหตุแห่งผู้อื่น

ไม่พึงปรารถนาบุตร ไม่พึงปรารถนาทรัพย์ 

ไม่พึงปรารถนาแว่นแคว้น

ไม่พึงปรารถนาความสำเร็จแก่ตนโดยไม่ชอบธรรม 

บัณฑิตนั้นพึงเป็นผู้มีศีล

มีปัญญา ประกอบด้วยธรรม. (๖:๙)

๘๕.

อปฺปกา เต มนุสฺเสสุ, เย ชนา ปารคามิโน; 


อถายํ อิตรา ปชา, ตีรเมวานุธาวติฯ

ในหมู่มนุษย์ ชนผู้ที่ถึงฝั่งมีน้อย

ส่วนหมู่สัตว์นอกนี้ ย่อมเลาะไปตามฝั่งทั้งนั้น. (๖:๑๐)

๘๖.

เย จ โข สมฺมทกฺขาเต, ธมฺเม ธมฺมานุวตฺติโน;


เต ชนา ปารเมสฺสนฺติ, มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํฯ

ก็ชนเหล่าใดแล ประพฤติตามธรรม

ในธรรมอันพระสุคตเจ้าตรัสแล้วโดยชอบ 

ชนเหล่านั้นข้ามบ่วงมารที่ข้ามได้โดยยาก 

แล้วจักถึงฝั่ง. (๖:๑๑)

๘๗.

กณฺหํ ธมฺมํ วิปฺปหาย, สุกฺกํ ภาเวถ ปณฺฑิโต;


โอกา อโนกมาคมฺม, วิเวเก ยตฺถ ทูรมํฯ

บัณฑิตออกจากอาลัยแล้ว อาศัยความไม่มีอาลัย

ละธรรมดำแล้วพึงเจริญธรรมขาว. (๖:๑๒)

๘๘.

ตตฺราภิรติมิจฺเฉยฺย, หิตฺวา กาเม อกิญฺจโน;


ปริโยทเปยฺย อตฺตานํ, จิตฺตเกฺลเสหิ ปณฺฑิโตฯ

บัณฑิตพึงปรารถนาความยินดียิ่ง

ในวิเวกที่ยินดีได้โดยยาก

ละกามทั้งหลายแล้วไม่มีกิเลสเครื่องกังวล 

พึงชำระตนให้ผ่องแผ้ว

จากเครื่องเศร้าหมองจิต. (๖:๑๓)

๘๙.

เยสํ สมฺโพธิยงฺเคสุ, สมฺมา จิตฺตํ สุภาวิตํ;


อาทานปฏินิสฺสคฺเค, อนุปาทาย เย รตา;


ขีณาสวา ชุติมนฺโต, เต โลเก ปรินิพฺพุตาฯ



ปณฺฑิตวคฺโค ฉฏฺโฐ นิฏฺฐิโตฯ

ชนเหล่าใดอบรมจิตด้วยดีโดยชอบ 

ในองค์แห่งธรรมสามัคคีเป็นเครื่องตรัสรู้ 

ชนเหล่าใดไม่ถือมั่น ยินดีแล้วในการสละคืนความถือมั่น 

ชนเหล่านั้นมีอาสวะสิ้นแล้ว มีความรุ่งเรือง 

ปรินิพพานแล้วในโลก. (๖:๑๔)

จบปัณฑิตวรรคที่ ๖