๕๔. สรีระกับความดีต่างกันอย่างไร

๕๔. สรีระกับความดีต่างกันอย่างไร

สรีรสฺส คุณานญฺจ, ทูรมจฺจนฺตมนฺตรํ;

สรีรํ ขณวิทฺธํสิ, กปฺปนฺติฏฺฐายิโน คุณาฯ

„ร่างกายและคุณความดีทั้งหลาย,

มีความห่างไกลและแตกต่างกันยิ่งนัก;

ร่างกายอาจแตกทำลายได้ทุกขณะ,

ส่วนคุณความดีย่อมดำรงอยู่ได้ชั่วกัปป์.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๕๔ มหารหนีติ ๒๕, ธัมมนีติ ๓๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สรีรสฺส (แห่งสรีระ, ร่างกาย) สรีร+ส

คุณานญฺจ, ตัดบทเป็น คุณานํ+จ (แห่งคุณ ท. + ด้วย, และ) คุณ+นํ ในเพราะ นํ วิภัตติให้ทีฆะ อ เป็น อา ด้วยสูตรว่า สุนํหิสุ จ. (รู ๘๔)

ทูรมจฺจนฺตมนฺตรํ ตัดบทเป็น ทูรํ+อจฺจนฺตํ+อนฺตรํ (ห่างไกลและแตกต่างกันโดยสิ้นเชิง) ทูร (ไกล, ห่าง) อจฺจนฺต (ที่สุด, โดยส่วนเดียว) อนฺตร (ระหว่าง, แตกต่าง, พิเศษ) 

สรีรํ (ร่างกาย) สรีร+สิ หลัง อการันต์ในนปุงสกลิงค์แปลง สิ เป็น อํ ได้แน่นอน ด้วยสูตรว่า สึ. (รู ๑๙๕)

ขณวิทฺธํสิ (ทำลายได้ทุกขณะ) ขณ+วิทฺธํสิ > ขณวิทฺธํสิ+สิ  

กปฺปนฺติฏฺฐายิโน (ตั้งอยู่ได้ตลอดกัปป์) กปฺป+ติฏฺฐายี > กปฺปนฺติฏฺฐายี+โย หลังอีการรันต์ที่ทำเป็นรัสสะแล้ว ให้แปลง โย เป็น โน ด้วยสูตรว่า โยนํ โน. (รู ๑๕๑)

คุณา (ความดี, คุณ ท.) คุณ+โย หลัง อการันต์ปุงลิงค์แปลง โย เป็น อา ด้วยสูตรว่า สพฺพโยนีนมาเอ. (รู ๖๙), ในบาทสุดท้ายนี้ ในมหารหนีติและธัมมนีติ เป็น คุณา ตุ กปฺปฐายิโน

..