๑๒๕. ทรัพย์ที่จำเป็น ๔ อย่าง

๑๒๕. ทรัพย์ที่จำเป็น ๔ อย่าง

วิเทเส ตุ ธนํ วิชฺชา, พฺยสเนสุ ธนํ มติ;

ปรโลเก ธนํ ธมฺโม, สีลํ สพฺพตฺถ เว ธนํฯ

“วิชาเป็นทรัพย์ที่จำเป็นในต่างแดน,

ปัญญาเป็นทรัพย์ที่จำเป็นในยามมีภัย;

ธรรมเป็นทรัพย์จำเป็นในปรโลก,

ศีลเป็นทรัพย์ที่จำเป็นในที่ทั้งปวง.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๒๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

วิเทเส (ต่างแดน, ต่างถิ่น, ต่างประเทศ) วิเทส+สฺมึ

ตุ (ส่วน, แท้จริง) เป็นปทปูรณนิบาต (ทำบทให้เต็ม)

ธนํ (ทรัพย์) ธน+สิ นป.

วิชฺชา (วิชา, ความรู้, ศิลปะ) วิชฺชา+สิ อิต.

พฺยสเนสุ (ภัยพิบัติ, ความวอดวาย, -ฉิบหาย, -โชคร้าย) พฺยสน+สุ 

มติ (ปัญญา, ความเห็น, ความรู้) มติ+สิ อิต.

ปรโลเก (โลกหน้า, ปรโลก) ปร+โลก > ปรโลก+สฺมึ

ธมฺโม (ธรรม, กุศลธรรม, ความดี) ธมฺม+สิ ป.

สีลํ (ศีล)  สีล+สิ  นป.

สพฺพตฺถ (ในที่ทั้งปวง) สพฺพ+ถ ลง ถ ปัจจัยในอรรถสัตตมีวิภัตติ หลังสัพพนามทั้งหลาย ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ตฺร-ถ สตฺตมิยา สพฺพนาเมหิ. (รู ๒๖๖) = สพฺพ+ถ,  อสทิสเทฺวภาวะ (ซ้อนอักษรที่มีรูปไม่เหมือนกัน) ด้วยสูตรว่า วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปฐมา. (รู ๔๒) = สพฺพ+ตฺถ รวมสำเร็จรูปเป็น สพฺพตฺถ

เว (แล) เป็นปทปูรณนิบาต (ทำบทให้เต็ม)

ในคาถานี้ หากเรียงประโยคใหม่ ให้ง่ายแก่นักศึกษาใหม่ อาจทำได้ ดังนี้

๑. วิชฺชา ตุ วิเทเส ธนํ โหติ, 

๒. มติ พฺยสเนสุ ธนํ โหติ;

๓. ธมฺโม ปรโลเก ธนํ โหติ, 

๔. สีลํ เว สพฺพตฺถ ธนํ โหติ.

ลองฝึกแปลดูนะครับ ทั้งโดยยกศัพท์, โดยพยัญชนะ และโดยอรรถ

..