๒๖๖. สิ่งที่ราชเสวกไม่ควรทำ

 

๒๖๖. สิ่งที่ราชเสวกไม่ควรทำ

น รญฺญา สมกํ ภุญฺเช, กามโภคํ กุทาจนํ;

อากปฺปํ รสภุตฺตํ วา, มาลาคนฺธวิเลปนํ;

วตฺถสพฺพมลงฺการํ, น รญฺญา สทิสํ กเรฯ

“ราชเสวกไม่ควรใช้สอยบริโภคสิ่งของเครื่องใช้ 

เสมอด้วยพระราชา ในกาลไหน ๆ ๑ ไม่ควรทำอากัปกริยาเลียนแบบ ๑

ไม่ควรเสวยภัตมีรสเหมือนกัน ๑ ไม่ควรทัดทรงมาลาลูบไล้ของหอมเหมือนกัน ๑

และไม่ควรสวมเสื้อผ้าและประดับของทั้งปวงเหมือนกันกับพระราชา ๑.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๖๖, โลกนีติ ๑๓๔, ธมฺมนีติ ๒๙๖, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๑)

…..

ศัพท์น่ารู้ :

น: (ไม่, หามิได้) นิบาต 

รญฺญา: (ด้วยพระราชา, กับพระราชา) ราข+นา 

สมกํ: (เสมอ, สมกัน) สมก+อํ 

ภุญฺเช: (พึงรัปทาน, ทาน, บริโภค, เสวย) ภุช+อ+เอยฺย รุธาทิคณะ กัตตุวาจาก 

กามโภคํ: (บริโภคกาม, เครื่องใช้สอย) กามโภค+อํ 

กุทาจนํ: (ในกาลไหน ๆ, ในกาลบางคราว) กึ+ทาจนํ อัพยยศัพท์

 

อากปฺปํ: (อากัปปกิริยา, แสดงท่าทาง, -อาการ) อากปฺป+อํ 

รสภุตฺตํ: (การบริโภคอาหาร, การเสพรส) รสภุตฺต+อํ 

วา: (หรือ, หรือว่า) นิบาต

 

มาลาคนฺธวิเลปนํ: (ทัดทรงดอกไม้-ลูบไล้ของหอม) มาลาคนฺธวิเลปน+อํ

วตฺถสพฺพมลงฺการํ: (การใส่เสื้อผ้าและเครื่องประดับทุกอย่าง) วตฺถสพฺพมลงฺการ+อํ

น: (ไม่, หามิได้) นิบาต 

รญฺญา: (ด้วยพระราชา) ราช+นา 

สทิสํ: (เช่นกัน, เสมอกัน) สทิส+อํ 

กเร: (พึงกระทำ) กร+อ+เอยฺย ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก (ถ้าเป็น กร+โอ+เอยฺย ตนาทิคณะ กัตตุวาจก)

——

ต่อไปนี้จะได้ยกคาถาเดียวกันนี้จากนีติอื่นมาเปรียบเทียบให้เห็นการใช้ศัพท์ เพื่อความเป็นฉลาดในอักษรต่อไป

ในโลกนีติ (โลกนีติ ๑๓๔) มีข้อความคล้ายกัน ดังนี้

 

น รญฺญา สมกํ ภุญฺเช,

กามโภคํ กุทาจนํ;

อากปฺปํ รสภุตฺตึ วา,

มาลาคนฺธวิเลปนํ;

วตฺถํ สพฺพอลงฺการํ,

น รญฺญา สทิสํ กเรฯ

ส่วนในธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๒๙๑) ท่านย่อข้อความให้สั้นกระชับ ดังนี้

น รญฺญา สมกํ วตฺถํ, 

น มาลํ น วิเลปนํ;

อากปฺปํ สรกุตฺตึ วา, 

น รญฺญา สทิสมาจเรฯ

..