๒๗๔. ต้นไม้ใหญ่มีผลสุก

๒๗๔. ต้นไม้ใหญ่มีผลสุก

มหารุกฺขสฺส ผลิโน, ปกฺกํ ฉินฺทติ โย ผลํ;

รสญฺจสฺส วิชานาติ, พีชญฺจสฺส น นสฺสติฯ

“เมื่อต้นไม้ใหญ่มีผล

ผู้ใดเก็บเอาผลสุกๆ มากิน

ผู้นั้นย่อมรู้รสแห่งผลไม้นั้น

และพืชพันธุ์แห่งตนไม้นั้นก็ไม่พินาศ.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๔, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

มหารุกฺขสฺส: (ต้นไม้ใหญ่) มหารุกฺข+ส เพราะ ส วิภัตติ หลัง อการันต์ปุงลิงค์ ลง สฺ อาคม ด้วยสูตรว่า สาคโม เส. (รู ๘๖)

ผลิโน: (มีผล) ผลี+ส หลัง อี การันต์ปุงลิงค์ แปลง ส เป็น โน ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ฌลโต สสฺส โน วา. (รู ๑๒๔)

ปกฺกํ: (ที่สุก, สุก) ปกฺก+อํ 

ฉินฺทติ: (ตัด, เก็บ, สอย) ฉิทิ+อ+ติ+นิคคหิตอาคม รุธาทิคณะ กัตตุวาจก 

โย: (ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม

ผลํ: (ผล) ผล+อํ

รสญฺจสฺส: ตัดบทเป็น รสํ+จ+อสฺส (และรสแห่งต้นไม้นั้น), อสฺส วิเสสนะของ ผลสฺส

วิชานาติ: (รู้, ทราบ) วิ+ญา+นา+ติ กิยาทิคณะ กัตตุวาจก

พีชญฺจสฺส: ตัดบทเป็น พึชํ+จ+อสฺส (และพืชพันธุ์แห่งต้นไม้นั้น) อสฺส วิเสสนะ รุกฺขสฺส

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

นสฺสติ: (พินาศ, ขาดสูญ) นส-นาเส+ย+ติ ทิวาทิคณะ เอา ย ปัจจัยกับที่สุดธาตุ เป็นปุพพรูป ด้วยสูตรว่า ตถา กตฺตริ จ. (รู ๕๑๑)