๒๘๒-๓. ลูกคือความหวังของพ่อแม่
ปญฺจฏฺฐานานิ สมฺปสฺสํ, ปุตฺตมิจฺฉนฺติ ปณฺฑิตา;
ภโต วา โน ภริสฺสติ, กิจฺจํ วา โน กริสฺสติฯ
กุลวํโส จิรํ ติฏฺเฐ, ทายชฺชํ ปฏิปชฺชติ;
อถ วา ปน เปตานํ, ทกฺขินํ อนุปทสฺสติฯ
พ่อแม่ผู้มีปัญญา เล็งเห็นฐานะ
๕ ประการ จึงปรารถนาบุตร
ด้วยหวังว่า บุตรที่เราเลี้ยงมาแล้ว
จักเลี้ยงตอบเรา ๑, จักทำกิจแทนเรา ๑.
วงศ์สกุลจักดำรงอยู่ได้นาน ๑
บุตรจักปกครองทรัพย์มรดก ๑
และเมื่อเราตายไปแล้ว บุตร
จักบำเพ็ญทักษิณาทานให้ ๑.
(กวิทัปปณนีติ ๒๘๒, มหารหนีติ ๑๐๔, ธัมมนีติ ปุตตกถา ๑๗๓, องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๓๙)
ศัพท์น่ารู้
ปญฺจ (ห้า) ปญฺจ+โย สังขยาสัพพนาม
ฐานานิ (ฐานะ ท.) ฐาน+โย
สมฺปสฺสํ (เห็นอยู่) สํ+√ทิส > ปสฺส+อนฺต > สมฺปสฺส+สิ (โย)
ปุตฺตมิจฺฉนฺติ ตัดบทเป็น ปุตฺตํ+อิจฺฉนฺติ (ปรารถนาบุตร, ต้องการลูก) ปุตฺต+อํ > ปุตฺตํ (ซึ่งบุตร), √อิสุ+อ+อนฺติ > อิจฺฉนฺติ (ย่อมปรารถนา)
ปณฺฑิตา (บัณฑิต ท.) ปณฺฑิต+โย
ภโต (ถูกเลี้ยงแล้ว) √ภร+ต > ภต+สิ
วา (หรือ, หรือว่า) นิบาต
โน (เรา ท.) อมฺห+โย สัพพนาม
ภริสฺสติ (เลี้ยงดู) √ภร+อิ+สฺสติ ภูวาทิ. กัตตุ.
กิจฺจํ (การงาน, กิจ, ธุระ) กิจฺจ+อํ
โน (ของเรา ท.) อมฺห+นํ
กริสฺสติ (กระทำ) √กร+อิ+สฺสติ ตนาทิ. กัตตุ.
กุลวํโส (สกุลวงศ์, วงศ์แห่งตระกูล) กุล+วํส > กุลวํส+สิ
จิรํ (นาน, ยั่งยืน) จิร+อํ
ติฏฺเฐ (ดำรง, ตั้ง) √ฐา+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.
ทายชฺชํ (ทายาท, ผู้ควรรับมรดก) ทายชฺช+อํ
ปติปชฺชติ (ปติบัติ, สืบทอด, รับผิดชอบ) ปติ+√ปท+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ. กวิทัปปณนีติเป็น ปฏิปชฺชติ, มหารหนีติเป็น ปฏิปจฺจติ ทั้งสามคัมภีร์ต่างกัน ที่ถูกควรเป็น ปฏิปชฺชติ
อถวา ปน (ก็อีกอย่างหนึ่ง) สมูหนิบาต
เปตานํ (ผู้ละไปแล้ว, คนตายแล้ว, เปรต ท.) เปต+นํ
ทกฺขิณานุปทสฺสติ ตัดบทเป็น ทกฺขิณา+อนุปทสฺสติ (ตามเพิ่มให้ซึ่งส่วนบุญ, ทำบุญอุทิศให้), ทกฺขิณา+โย = ทกฺขิณา (ซึ่งทักษิณา ท.), อนุ+ป+√ทา+สฺสติ = อนุปทสฺสติ (จักตามเพิ่มให้), ให้ทำเป็นรัสสะ, ในพระบาฬี เป็น ทกฺขิณํ อนุปฺปทสฺสติ, ทกฺขิณํนุปฺปทสฺสติ.
..
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen