๒๙๕.๒ อสาตมนต์

๒๙๕.๒ อสาตมนต์

อาสา โลกิตฺถิโย นาม, เวลา ตาสํ น วิชฺชติ;

สารตฺถา จ ปคพฺภา จ, สิขี สพฺพฆโส ยถา;

ตา หิตฺวา ปพฺพชิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหยํฯ

ขึ้นชื่อว่าหญิงในโลกนี้เลวทราม

เพราะหญิงเหล่านั้นไม่มีเขตแดน

มีแต่ความกำหนัดยินดี คึกคะนองไม่มีเลือก

เหมือนกับไฟที่ไหม้ไม่เลือน ฉะนั้น, 

เราจักละหญิงเหล่านั้นไปบวชพวกพูนวิเวก.

(#กวิทัปปณนีติ ทาสกกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๕.๒ #ขุ. ชา. ๒๗/๖๑ อสาตมันตชาดก, ๒๘/๓๑๑ กุณาลชาดก)

…

ศัพท์น่ารู้ : 

อาสา, อสา (ลามก, ชั่ว) อาสา+โย ในฉบับฉัฏฐสังคายนาและชาดกเล่มที่ ๒๘ เป็น อสา.

โลกิตฺถิโย นาม (ชื่อว่าพวกผู้หญิงในโลก) โลเก+อิตฺถิโย

เวลา (ขอบเขต, เวลา) เวลา+สิ

ตาสํ (ของเหล่านั้น) ตา+นํ สัพพนาม

น (ไม่, หามิได้) นิบาต

วิชฺชติ (มีอยู่, ย่อมมี) √วิท+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

สารตฺตา จ (ผู้มีความกำหนัดกล้า ด้วย) สารตฺตา+โย, สารตฺตา (อิตฺถี) = หญิงที่มีความกำหนัดกล้า, สารตฺโต (ปุริโส) = ชายที่มีความกำหนัดกล้า. มาจาก สํรตฺตา, สํรตฺโต, สํ อุปสัค เป็นไปในอรรถว่า กล้า (ภุสตฺเถ) วิธีทำตัว  สํ+รตฺโต ลบนิคคหิต ด้วยสูตรว่า พฺยญฺชเน จ. (รู ๕๔), ในเพราะ ร อักษรให้ทีฆะทีสุดแห่งอุปสัคเพื่อรักษาฉันท์ ด้วยสูตรว่า ทีฆํ. (รู ๓๗)

ปคพฺภา จ, (ผู้มีความคะนอง ด้วย) ปคพฺภา+โย

สิขี (ผู้มีเปลว, ไฟ) สิขี+สิ

สพฺพฆโส (กินทุกอย่าง, ไหม้ทุกอย่าง) สพฺพ+ฆส > สพฺพฆส+สิ

ยถา (เหมือน)  นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

ตา (ซึ่ง...เหล่านั้น) ตา+โย สัพพนาม, ลบ โย วิภัตติ

หิตฺวา (ละ, ทิ้ง, สละ) หา+อิ+ตฺวา > หิตฺวา+สิ ลบ สิ วิภัตติ. จัดเป็นนิบาตบท

ปพฺพชิสฺสามิ (จักบวช, จักบรรพชา) ป+วช+อิ+สฺสามิ ภูวาทิ. กัตตุ. กาลาติปัตติ.

วิเวกมนุพฺรูหยํ ตัดบทเป็น วิเวกํ (ความสงัด, สงบ, วิเวก)+อนุพฺรูหยํ (พอกพูนอยู่, เจริญ) อนุ+พฺรูห+ณย+อนฺต > ภูวาทิ. เหตุกัตตุ. หรือ จุราทิ. กัตตุ. 

…