๒๗๒. เปรียบรัฐเหมือนต้นไม้ใหญ

๒๗๒. เปรียบรัฐเหมือนต้นไม้ใหญ 

มหารุกฺขสฺส ผลิโน, อามํ ฉินฺทติ โย ผลํ;

รสญฺจสฺส น ชานาติ, พีชญฺจสฺส วินสฺสติฯ

“เมื่อต้นไม้ใหญ่มีผล

ผู้ใดเก็บผลดิบมากิน

ผู้นั้นย่อมไม่รู้รสแห่งผลไม้นั้น

ทั้งพืชพันธุ์แห่งตนไม้นั้นก็ย่อมพินาศ.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๗๒, มหารหนีติ ๑๖๖, ธมฺมนีติ ๒๗๔, ขุ. ชา. ๒๘/๖๕)

ศัพท์น่ารู้ :

มหารุกฺขสฺส (ต้นไม้ใหญ่) มหารุกฺข+ส 

ผลิโน (มีผล) ผลี+ส

อามํ (ดิบ) อาม+อํ 

ฉินฺทติ (ตัด, เก็บ, สอย) ฉิทิ+อ+ติ+นิคคหิตอาคม รุธาทิคณะ กัตตุวาจก 

โย (ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม

ผลํ (ผล) ผล+อํ

รสญฺจสฺส ตัดบทเป็น รสํ+จ+อสฺส (และรสแห่งต้นไม้นั้น), อสฺส วิเสสนะของ ผลสฺส

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

ชานาติ (รู้, ทราบ) ญา+นา+ติ กิยาทิคณะ กัตตุวาจก

พีชญฺจสฺส ตัดบทเป็น พึชํ+จ+อสฺส (และพืชพันธุ์แห่งต้นไม้นั้น) อสฺส วิเสสนะ รุกฺขสฺส

วินสฺสติ (พินาศ, ขาดสูญ) วิ+นส-นาเส+ย+ติ ทิวาทิคณะ เอา ย ปัจจัยกับที่สุดธาตุ เป็นปุพพรูป ด้วยสูตรว่า ตถา กตฺตริ จ. (รู ๕๑๑)

..