๒๙๘. เปรียบหญิงเหมือนแม่น้ำและป่า

 

๒๙๘. เปรียบหญิงเหมือนแม่น้ำและป่า

สพฺพา นที วงฺกคตี, สพฺเพ กฏฺฐมยา วนา;

สพฺพิตฺถิโย กเร ปาปํ, ลภมาเน นิวาตเกฯ

แม่น้ำทั้งปวงมีทางคดเคี้ยว 

และป่าทั้งปวงรกเรี้ยว ด้วยต้นไม้ ฉันใด 

หญิงทั้งปวงเมื่อได้ที่กำบัง (ที่ลับ) 

พึงกระทำกรรมอันลามก ฉันนั้น.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๒๙๘ #โลกนีติ ๑๐๔ #ขุ. ชา. ๒๘/๓๐๖ กุณาลชาดก)

…

ศัพท์น่ารู้ :

สพฺพา (ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น) สพฺพ+โย, อิตถีลิงค์

นที (แม่น้ำ) นที+โย, 

วงฺกนที (แม่น้ำคด) วงฺก (คด, งอ) + นที (แม่น้ำ) > วงฺกนที+โย,​ ในกวิทัปปณนีติ เป็น วงฺกคตี (ไปคด)

สพฺเพ (ทั้งปวง, ทั้งหมด, ทั้งสิ้น) สพฺพ+โย, ปุงลิงค์

กฎฺฐมยา (สำเร็จจากไม้, แล้วด้วยไม้ฟืน) กฏฺฐ (ไม้, ฟืน) + มย (สำเร็จ, ทำจาก, ผลิตจาก) ปัจจัยในตัทธิต >  กฏฺฐมย+โย

วนา (ป่า, พนา, วัน) วน+โย, ธรรมศัพท์นี้ เป็น นป. แต่ในที่นี้ดูเหมือนจะใช้เป็นปุงลิงค์.

สพฺพิตฺถิโย (หญิงทั้งปวง, สตรึทั้งสิ้น) สพฺพ+อิตฺถี > สพฺพิตฺถี+โย

กเร (กระทำ) √กร+โอ+อนฺติ ตนาทิ. กัตตุ. (เดาเอานะครับ, คิดว่า คงจะเป็นวิภัตติวิปลาส, ขอฝากท่านผู้รู้ช่วยพิจารณาครับ) 

ปาปํ (ปาป) ปาป+อํ

ลภมาเน (ได้อยู่) ลภ+มาน ปัจจัยในกิตก์ > ลภมาน+สฺมึ 

นิวาตเก (ที่อับลม,​ ที่ไม่มีลม, ที่ลับ, ที่หลบ, ที่กำบัง) นิวาตก+สฺมึ.

ในอรรถกถาอธิบายว่า (คำว่า สพฺพตฺถิโย มิได้หมายถึงหญิงทุกคน)

 

สพฺพิตฺถิโยติ ฐเปตฺวา วิปสฺสนาย ตนุกตกิเลสา เสสา สพฺพา อิตฺถิโย ปาปํ กเรยฺยุํ.

บทว่า สพฺพตฺถิโย หมายถึง หญิงทั้งหลายที่เหลือ พึงทำบาปได้, ยกเว้นหญิงที่มีกิเลสเบาบาง เพราะได้เจริญวิปัสสนา.