๓๑๒. แม้หญิงก็เป็นบัณฑิตได้

๓๑๒. แม้หญิงก็เป็นบัณฑิตได้

น หิ สพฺเพสุ ฐาเนสุ, ปุริโส โหติ ปณฺฑิโต;

อิตฺถีปิ ปณฺฑิตา โหติ, ตตฺถ ตตฺถ วิจกฺขณาฯ

ชายจะเป็นบัณฑิตในที่ทุกแห่งก็หาไม่ 

แม้หญิงก็เป็นบัณฑิตมีปัญญา

เฉลียวฉลาดในที่นั้นๆ ได้.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๒ #ขุ. ชา. ๒๗/๑๑๔๑ สุลสาชาดก)

…

ศัพท์น่ารู้ :

#น (ไม่, หามิได้), #หิ (จริงอยู่, ที่แท้) นิบาต

#สพฺเพสุ (ใน...ทั้งปวง) สพฺพ+สุ สัพพนาม

#ฐาเนสุ (ในสถานที่,​ ฐานะ ท.) ฐาน+สุ

#ปุริโส (บุรุษ, ชาย) ปุริส+โส

#โหติ (ย่อมมี, ย่อมเป็น) หู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

#ปณฺฑิโต (บัณฑิต, คนฉลาด,​ คนมีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ

#อิตฺถีปิ ตัดบทเป็น อิตฺถี+อปิ (แม้สตรี,​ แม้ผู้หญิง) อิตถี+สิ 

#ปณฺฑิตา โหติ (เป็นบัณฑิต ย่อมเป็น) ปณฺฑิต+อา ปัจจัยเป็นอิตถีลิงค์ > ปณฺฑิตา+สิ

#ตตฺถ ตตฺถ (ในที่นั้น ๆ ) ต+ถ ปัจจัยใช้ในอรรถสัตตมีวิภัตติ จัดเป็น นิบาต หรืออัพยยศัพท์.

#วิจกฺขณา (หญิงผู้มีปัญญาเห็นประจักษ์) วิจกฺขณา+สิ

…