๓๑๕. หญิงคือทรัพย์อันประเสริฐ

๓๑๕. หญิงคือทรัพย์อันประเสริฐ

อิตฺถิโย เอกจฺจิยาปิ, เสยฺยา วุตฺตาว มุนินา;

ภณฺฑานํ อุตฺตมา อิตฺถี, อคฺคูปฏฺฐายิกา อิติฯ

อนึ่งหญิงผู้ประเสริฐบางพวกพระมุนีทรง

ยกย่องไว้แล้วว่า บรรดาทรัพย์สมบัติทั้งหลาย

หญิงเป็นทรัพย์อันสูงสุด และเป็นผู้อุปัฏฐากชั้นเลิศ.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๑๕ #ธัมมนีติ ๑๖๔)

…

ศัพท์น่ารู้ :

อิตฺถิโย (หญิง ท.) อิตฺถี+โย, 

เอกจฺจิยาปิ  ตัดบทเป็น เอกจฺจิยา+อปิ (แม้ บางพวก, บางเหล่า) เอกจฺจิ+โย, ในธัมมนีติ เป็น อิตฺถิเยกจฺจิโย วาปิ,

เสยฺยา (น่าสรรเสริญกว่า,​ ประเสริฐกว่า) เสยฺย+โย

#วุตฺตาว (อันเขากล่าวแล้ว, ถูกกล่าวแล้ว + นั่นเทียว) วุตฺตา+เอว, วจ+ต+ว อาคม > วุตฺต+โย. แปลง ว เป็น อุ ได้บ้าง ลบ จ, ซ้อน ต ด้วยสูตรว่า วจ วา วุ. (รู ๖๒๙)  = อุตฺต+สิ > อุตฺโต,​ อุตฺตา, อุตฺตํ  (กล่าวแล้ว) ที่เป็น วุตฺตา ให้ลง ว อาคม.

มุนินา (อันพระมุนี, พระพุทธเจ้า) มุนิ+นา

ภณฺฑานํ (แห่งภัณฑะ, แห่งทรัพย์, สิงของ ท.) ภณฺฑ+นํ

อุตฺตมา (สูงสุด, อุดม) อุตฺตม+สิ, หรือ อุตฺตม+โย ก็ได้.

อิตฺถี (หญิง,​ อิตถี) อิตฺถี+สิ, หรือ อิตฺถี+โย ก็ได้

อคฺคุปฎฺฐายิกาติปิ ตัดบทเป็น อคฺคุปฏฺฐายิกา (ผู้บำเรออย่างยอด, ผู้อุปัฏฐากชั้นเลิศ, ผู้รับใชัชั้นยอด) +อิติ (ว่า) +อปิ (แม้), อคฺค+อุปฏฺฐายิก > อคฺคุปฏฺฐายิก+อา > อคฺคุปฏฺฐายิกา+สิ หรือ +โย หมายถึงหญิงผู้อุปัฏฐากชั้นเลิศ ถ้าผู้ชายก็ต้องเป็น อคฺคุปฏฺฐายิโก (ชายผู้รับใชัชั้นยอด), ในธัมมนีติ เป็น อคฺคุปฏฺฐายิกาติปิ.

อิติ (ว่า...ดังนี้, ด้วยประการฉะนี้) นิบาต

จบ อิตถีกัณฑ์.

…