๓๑๗.๒ เวทางคศาสตร์

๓๑๗.๒ เวทางคศาสตร์

ข)

กปฺโป พฺยากรณํ โชติ-, สตฺถํ สิกฺขา นิรุตฺติ จ;

ฉนฺโทวิจิติ เจตานิ, เวทงฺคานิ วทนฺติ ฉฯ

"อาจารย์ทั้งหลายกล่าวว่าคัมภีร์เวทมี ๖ คัมภีร์คือ

๑. คัมภีร์กัปปะ 

๒. คัมภีร์พยากรณะ 

๓. คัมภีร์โชติสัตถะ

๔. คัมภีร์สิกขา 

๕.คัมภีร์นิรุตติ และ 

๖. คัมภีร์ฉันท์.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๗, อภิธาน. ๑๑๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

กปฺโป: (กัป, อายุของโลก, ชื่อคัมภีร์เวท) กปฺป+สิ

พฺยากรณํ: (ไวยากรณ์, พยากรณ์) พฺยากรณ+สิ 

โชติสตฺถํ: (โชติศาสตร์) โชติสตฺถ+สิ 

สิกฺขา: (การศึกษา) สิกฺขา+สิ 

นิรุตฺติ: (นิรุตติ, ภาษา, การออกเสียง) นิรุตฺติ+สิ 

จ: (ด้วย, และ) นิบาต

ฉนฺโทวิจิติ: (การรจนาฉันท์, วิชาฉันท์) ฉนฺโท+วิจิติ+สิ, ฉนฺท เป็นมโนคณาทิศัทพ์ ในสมาสให้เอา อ เป็น โอ 

เจตานิ: = จ+เอตานิ (เหล่านั้นด้วย) เอต+โย วิเสสนะของ เวทงฺคานิ

 

เวทงฺคานิ: (องค์แห่งพระเวท ท.. เวทางคศาสตร์) เวทงฺค+โย นป. แจกเหมือน จิตฺต ศัพท์ เช่น จิตฺตํ จิตฺตานิ เป็นต้น

วทนฺติ: (ย่อมกล่าว) วท+อ+อนฺติ ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก 

ฉ: (หก) ฉ+โย สังขยาสัพพนาม

..

กวิทัปปณนีติ ปกิณณกกัณฑ์ คาถา ๓๑๗, เวทางคศาสตร์

ความหมายคัมภีร์เวทางคศาสตร์ ทั้ง ๖ มี โดยสังเขป ดังนี้

๑. คัมภีร์กัปปะ (กปฺโป) เป็นคัมภีร์ที่แสดงวิธีเกี่ยวกับการบูชายัญ รจนาโดยโพธายนฤาษีเป็นต้น.

๒.  คัมภีร์พยากรณะ (พฺยากรณํ) เป็นคัมภีร์ที่แสดงการแยกเป็นปกติมีคัมภีร์ปาณินีและกัจจายนะเป็นต้น.

๓.  คัมภีร์โชติสัตถะ (โชติสตฺถํ) เป็นคัมภีร์ที่แสดงลักษณะของดวงดาวที่บ่งถึงความเจริญหรือความเสื่อมของมนุษย์. 

๔.  คัมภีร์สิกขา (สิกฺขา) เป็นคัมภีร์ที่แสดงฐาน กรณ์และปยตนะของอักษร มีคัมภีร์ปาณินีสิกขาและนารทสิกขาเป็นต้น.

๕.  คัมภีร์นิรุตติ (นิรุตฺติ) เป็นคัมภีร์ที่แสดงรูปศัพท์เดิม ปัจจัย อธิบายตามความหมายของวิคคหะและความหมายของคำด้วยลักษณะ ๕ อย่าง มีวัณณาคมะเป็นต้น รจนาโดยฤาษียาสกะเป็นต้น.

๖.  คัมภีร์ฉันท์ (ฉนฺโทวิจิติ) เป็นคัมภีร์ที่แสดงลักษณะของฉันท์มีอนุฏฐุภฉันท์เป็นต้น รจนาโดยอาจารย์ปิงคละเป็นต้น

(ที่มา..อภิธานัปปทีปิกานิสสยะแปล คาถา ๑๑๐)