๓๑๙. ผู้บัญชาการกองทัพบก

๓๑๙. ผู้บัญชาการกองทัพบก

สมตฺตนีติสตฺถญฺโญ, วาหเน ปูริตสฺสโม;

สูรวีรคุโณเปโต, เสนาฌกฺโข วิธียเตฯ

"ผู้ใดเรียนจบด้านกฏหมายศาสตร์,

เป็นที่เคารพยกย่องในการรบทัพจับศึก,

ประกอบด้วยคุณคือเป็นผู้กล้าหาญ,

ผู้นั้น ถูกขนานนามว่า ผู้บัญชาการกองทัพบก.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๑๙)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สมตฺตนีติสตฺถญฺโญ: (ผู้รู้ศาสตร์กฏหมายอย่างสมบูรณ์, ผู้เรียนจบนีติศาสตร์) สมตฺต-นีติ-สตฺถ-อญฺญ+สิ, สมตฺต (บริบูรณ์, จบ), นีติ (กฏระเบียบ, กฏหมาย, ข้อบังคับ), สตฺถ (คัมภีร์, หนังสือ, ตำรา, ศาสตร์), อญฺญ (?) ข้อแปลว่า ผู้รู้, ไม่ทราบว่าทำตัวอย่างไร? ขอฝากไว้ก่อน 

วาหเน: (สิ่งนำไป, พาหนะ, การขนส่ง, การลำเลียง) วาหน+สฺมึ 

ปูริตสฺสโม: ปูริตสฺสม+สิ น่าจะเป็น ปูชิตสฺสโม มากกว่าเหมือนในคัมภีร์จาณักยนีติ จึงขอแปลว่า ผู้ได้รับการบูชา, เชิดชู, ยกย่อง, ไว้วางใจเป็นนิจ (..ในการนำทัพ-วาหเน) 

สูรวีรคุโณเปโต: (ผู้เข้าถึง-, ผู้ประกอบด้วยคุณของนักรบผู้กล้าหาญ, -คุณคือความกล้าหาญ) สูรวีรคุโณเปต+สิ, สูร (กล้าหาญ), วีร (กล้า), คุณ (คุณ) อุเปต (เข้าถึง, ประกอบ)

เสนาฌกฺโข: (ผู้ดูแล-, ผู้รักษาทหารบก, ผู้ดูแลกองทัพบก) เสนาฌกฺข+สิ, ศัพท์นี้ควรเป็น เสนาชฺฌกฺโข คือแยกเป็น เสนา (กองทัพบก, กองหหาร) + อชฺฌกฺข (ดูแล, รักษา) แต่เพื่อการสวดสดวก จึงลบ ชฺ ไปตัวหนึ่งก็อาจทำได้

วิธียเต: (ย่อมถูกเรียก) ภูวาทิคณะ กัมมวาจก

..

ขอนำคาถาเดียวกันนี้จากจาณักยนีติ (จาณกฺยนีติ ๑๐๕) มาเทียบเคียง เพื่อประโยชน์แก่การศึกษาให้กว้างขวางต่อไป ซึ่งมีเนื้อเหมือนกัน ดังนี้

สมตฺตนีติสตฺตญฺโญ,

วาหเน ปูชิตสฺสโม;

สูรวีรคุโณเปโต,

เสนาธฺยกฺโข วิธียเตฯ

กวิทัปปณนีติ ปกิณณกกัณฑ์ คาถา ๓๑๙, ผู้บัญชาการกองทัพบก, ผู้บัญชาการทหารสูงสุด