๓๒๕. คนตายทั้งเป็น ๕ จำพวก

๓๒๕. คนตายทั้งเป็น ๕ จำพวก

ชีวนฺตาปิ มตา ปญฺจ, พฺยาเสน ปริกิตฺติตา;

ทุกฺขิโต พฺยาธิติ มูฬฺโห, อิณวา นิจฺจเสวโกฯ

"คน ๕ พวกแม้มีชีวิตก็ดุจคนตายแล้ว คือ

๑. คนถูกความฉิบหายครอบงำ

๒. คนมีทุกข์ปางตาย

๓. คนหลงเพราะความเจ็บไข้

๔. คนมีหนี้ท่วมตัว และ

๕. คนที่ต้องรับใช้เขาเป็นนิจ

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๕, โลกนีติ ๑๔๑, ธมฺมนีติ ๓๒๙)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ชีวนฺตาปิ (แม้มีชีวิตอยู่) ชีวนฺตา+อปิ, ชีว+อ+อนฺต > ชีวนฺต+โย

มตา (ตายแล้ว)  มร+ต > มต+โย

ปญฺจ (ห้า) ปญฺจ+โย หลังสังขยาสัพพนามให้ลบ โย วิภัตติ

พฺยาเสน (ความฉิบหาย, ความวอดวาย, โชคร้าย) พฺยสน+นา, ป. ในบางแห่งใช้เป็น พฺยสน

ปริกิตฺติตา (ประกาศ, ชี้แจง, สรรเสริญแล้ว) ปริ+กิตฺต+อิ+ต > ปริกิตฺติต+โย

ทุกฺขิโต (ความทุกข์ครอบงำ) ทุกฺขิต+สิ 

พฺยาธิติ มูฬฺโห (หลงเพราะความเจ็บป่วย) พฺยาธิติมูฬฺห+สิ (น่าจะเป็น พฺยาธิโต มูฬฺโห  อย่างในโลกนีติ สมควรกว่า)

อิณวา (คนเป็นหนี้, คนมีหนี้) อิณวนฺตุ+สิ 

นิจฺจเสวโก (ข้าราชสำนักประจำ, คนรับใช้ประจำ, ลูกจ้างประจำ) นิจฺจเสวก+สิ, นิจฺจ (ประจำ, เสมอ, เป็นนิจ), เสวก ๑ ป. ข้าราชสำนัก; ๒. ค. ผู้คบ, ผู้เสพ, ผู้รักใช้

..

ขอนำคาถาเดียวกันนี้ในนีติอื่นมาเทียบเคียงไว้ เพื่อการศึกษาการใช้ศัพท์ให้ยิ่งๆ ขึ้นไป.

ในโลกนีติ (โลกนีติ ๑๔๑) มึข้อความต่างกันนิดหน่อย ดังนี้ 

ชีวนฺตาปิ มตา ปญฺจ,

พฺยาเสน ปริกิตฺติตา;

ทุกฺขิโต พฺยาธิโต มูฬฺโห,

อิณวา นิตฺยเสวโกฯ

ในธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๓๒๙) มีข้อความต่างกันอีกเห็นได้ชัด ในบาทที่สาม ดังนี้

ชีวนฺโตปิ มตา ปญฺจ, 

พฺยาเสน ปริกิตฺติตา;

ทุกฺขิโต พฺยาธิโตปกฺโข, 

อิณวา นิตฺยเสวโกฯ

..

คงแปลเอาความพอให้เป็นแนวทางนะครับ หากแปลตามไวยากรณ์จริง ก็ต้องว่ากันอีกแบบ บางครั้งอาจจะได้ใจความดี บางครั้งก็อาจจะฟังไม่เข้าใจเลยก็มี แล้วแต่คนชอบ