๓๒๖. คน ๗ จำพวกที่มักเรียนไม่จบ

๓๒๖. คน ๗ จำพวกที่มักเรียนไม่จบ

นิทฺทาลุโก ปมาโท จ, สุขิโต โรควาลโส;

กามุโก กมฺมาราโม จ, สตฺเตเต สตฺถวชฺชิตาฯ

คนทีเรียนไม่จบ ๗ จำพวก คือ:

๑. คนชอบนอน

๒. คนประมาท

๓. คนชอบสบาย

๔. คนมีโรค

๕. คนขี้เกียจ

๖. คนรักสวยรักงาม และ

๗. คนชอบทำงาน

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๖, โลกนีติ ๑๔๓, ธมฺมนีติ ๓๓๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

นิทฺทาลุโก (คนนอนมาก, คนชอบนอน)  นิทฺทาลุก+สิ, วิ. นิทฺทา อสฺส พหุลา, นิทฺทา วาสฺส ปกตีติ นิทฺทาลโก (เพราะเขานอนมาก หรือ นอนเป็นปกติ จึงชื่อว่า นิทฺทาลุก) นิทฺทา+อาลุ ปัจจัย ด้วยสูตรว่า อาลุ ตพฺพุเล. (รู ๓๘๔) + อาคม(ปัจจัย) ในอรรถสกัตถะ ด้วยสูตรว่า สพฺพโต โก. (รู ๒๒๔)

ปมาโท (คนประมาท) ปมาท+สิ

จ (ด้วย, และ) นิบาต

 

สุขิโต (คนมีความสุข) สุขิต+สิ

โรควาลโส ตัดบทเป็น โรควา+อลโส (คนมีโรคและคนเกียจคร้าน) โรควนฺตุ+สิ > โรควา, วิ. โรโค อสฺส อตฺถีติ โรควา (เพราะโรคมีอยู่แก่เขา เขาจึงชื่อว่า โรควา) โรค+วนฺตุ ปัจจัย ตทัสสัตถิตัทธิต. อลส+สิ > อลโส (คนขี้เกียจ)

กามุโก (คนหมกมุ่นในกาม, คนรักสวยรักงาม) กามุก+สิ 

กมฺมาราโม (คนยินดีในการงาน, คนชอบทำงาน) กมฺม+อาราม > กมฺมาราม+สิ 

จ (ด้วย, และ) นิบาต

สตฺเตเต ตัดบทเป็น สตฺต+เอเต (เจ็ด+เหล่านี้) สตฺต+โย > สตฺต, แปลง โย วิภัตติ กับที่สุดของสังขยา ตั้งแต่ ๕ (ปญฺจ) ถึง ๑๘ (อฏฺฐารส) เป็น อ  §  ปญฺจาทีนมกาโร. (รู ๒๑๕) 

สตฺถวชฺชิตา (คนปราศจากศาสตร์, วิชา, ศิลปะ, ความรู้) สตฺถ+วชฺชิต > สตฺถวชฺชิต+โย 

..

ขอนำคาถาเดียวกันนี้ในนีติอื่นมาเทียบเคียงไว้ เพื่อการศึกษาการใช้ศัพท์ให้ยิ่งๆ ขึ้นไป.

ในโลกนีติ (โลกนีติ ๑๔๓) มีบางศัพท์ที่ท่านใช้ต่างกัน ดังนี้

นิทฺทาลุโก ปมตฺโต จ,

สุขตฺโต โรควาลโส;

มหิจฺโฉ กมฺมาราโม จ,

สตฺเต เต สตฺถวชฺชิตาฯ

ส่วนในธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๓๓๑) มีบางศัพท์ที่ต่างกันอีก ดังนี้

นิทฺทาลุโก ปมาโท จ, 

สุขิโต โรควาลโส;

นิจฺฉนฺโท จ กมฺมาราโม, 

สตฺเตเต สตฺถวชฺชิตาฯ

..