๓๐๑. หนึ่งเดือนจากนารีเป็นอื่น

๓๐๑. หนึ่งเดือนจากนารีเป็นอื่น

ปญฺจารตฺยา สุคนฺธพฺพา, สตฺตารตฺยา ธนุคฺคหา;

เอกมาสา สุภริยา, อฑฺฒมาสา สิสฺสา มลาฯ

เว้นซ้อมดนตรี ห้าวันเลอะเลือน

เว้นซ้อมยิงธนู เจ็ดวันฝีมือตก

เว้นจากเมียที่รัก หนึ่งเดือนอาจเป็นอื่น

เว้นว่างการศึกษา ครึ่งเดือนอาจลืมได้.

(#กวิทัปปณนีติ อิตถีกัณฑ์ คาถาที่ ๓๐๑ #โลกนีติ ๙๗ #ธัมมนีติ ๓๗๖)

…

ศัพท์น่ารู้ :

ปญฺจรตฺยา (ห้าราตรี, ห้าคืน) ปญฺจ+รตฺติ > ปญฺจรตฺติ+สฺมา, รตฺยา แยกเป็น รตฺติ+สฺมา, หรือ รตฺติ+สฺมึ ก็ได้, แปลง สฺมา เป็น อา ด้วยสูตรว่า อมา ปโต สฺมึสฺมานํ วา. (รู ๑๙๔), แปลง สฺมี เป็น อา ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า อาทิโต โอ จ. (รู ๑๘๖), แปลง อิ เป็น ย ด้วยสูตรว่า ปสญฺญสฺส จ. (รู ๑๘๕), ลบ ตฺ ตัวหนึ่งเสีย ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า พฺยญฺชโน จ วิสญฺโญโค.(รู ๕๖). หมายเหตุ : เดิมเป็น ปญฺจารตฺยา ได้แก้เป็น ปญฺจรตฺยา เหมือนในโลกนีติและธัมมนีติ.

สุคนฺธพฺพา (นักดนตรี, นักดนตรีที่ดี) สุคนฺธพฺพ+โย, ศัพท์ว่า คนฺธพฺพา (ดนตรี, เพลง) อิต.

สตฺตรตฺยา (เจ็ดราตรี, เจ็ดคืน, เจ็ดวัน) สตฺต+รตฺติ > สตฺตรตฺติ+สฺมา

ธนุคฺคหา (การถือเอาธนู, การเรียนวิชายิงธนู) ธนุ+คห, หรือ ธนุ+อุคฺคห > ธนุคฺคห+โย

เอกมาสา (หนึ่งเดือน, เดือนหนึ่ง) เอก+มาส > เอกมาส+สฺมา

สุภริยา (ภริยาที่ดี, เมียที่งาม, เมียที่รัก) สุภริยา+สิ

อฑฺฒมาสา (เดือนด้วยทั้งกึ่ง, ครึ่งเดือน) อฑฺฒ+มาส > อฑฺฒมาส+สฺมา

สิสฺสา (ศิษย์, นักศึกษา ท.) สิสฺส+โย

มลา (มลทิน, เศร้าหมอง, เสื่อม, เลอะเลือน) มล+โย

…