๓๐๕. ผู้เสียหาย ๔ จำพวก

๓๐๕. ผู้เสียหาย ๔ จำพวก

อสนฺตุฏฺฐา ยตี นฏฺฐา, สนฺตุฏฺฐาปิ จ ปตฺถิ วา;

สลชฺชา คณิกา นฏฺฐา, นิลฺลชฺชา จ กุลิตฺถิโยฯ

„พระภิกษุ ไม่สันโดษ ก็เสียหาย

พระราชา สันโดษ ก็เสียหาย

หญิงขายบริการ ขี้อาย ก็เสียหาย

กุลสตรี ไม่มีความอาย ก็เสียหาย.“

(กวิทัปปณนีติ ๓๐๕, โลกนีติ ๑๑๗, ธัมมนีติ ๓๕๖, มหารหนีติ ๑๘๐, จาณักยนีติ ๘๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

นฏฺโฐ ( (ฉิบหายแล้ว, เสียหายแล้ว, ซวด) นส+ต แปลง ต เป็น ฏฺฐ และลบที่สุดธาตุ > น+ฏฺฐ > นฏฺฐ+สิ = นฏฺโฐ. เป็นได้ทั้่งสามลิงค์ เช่น ปุริโส นฏฺโฐ, อิตฺถี นฏฺฐา,​ กุลํ นฏฺฐํ.

ยติ (ผู้สำรวม, ภิกษุ) ยติ+สิ, บางคัมภีร์เป็น ยตี, ในจาณักยนีติ เป็น ทฺวิชา

อสนฺตุฏฺโฐ (ผู้ไม่สันโดษ) น+สนฺตุฏฺฐ > อสนฺตุฏฺฐ+สิ 

นฎฺฐา (ฉิบหายแล้ว, เสียหายแล้ว) นส+ต แปลง ต เป็น ฏฺฐ และลบที่สุดธาตุ > น+ฏฺฐ > นฏฺฐ+โย = นฏฺฐา.

สนฺตุฏฺโฐปิ = สนฺตุฏฺโฐ+อปิ (แม้เป็นผู้สันโดษ) สนฺตุฏฺฐ+สิ, อปิ (แม้, บ้าง) เป็นนิบาต

 มหีปติ, มหีปตี (ผู้เป็นเจ้าแห่งแผ่นดิน, พระราชา) มหี (แผ่นดิน) +ปติ (เจ้าของ, ผู้เป็นใหญ่) > มหีปติ+สิ ในกวิทัปปณนีติ เป็น ปตฺถิ, ส่วนในจาณักยนีติ เป็น ปาถิวา.

สลชฺชา (ผู้มีความละอาย) ลชฺชา > ลชฺชา+สิ, บางคัมภีร์ เป็น สลชฺชา (ผู้เป็นไปกับด้วยความละอาย).

คณิกา (หญิงงามเมือง, หญิงขายบริการ) คณิกา+สิ

นิลชฺชา (ผู้ปราศจากความละอาย, คนไม่มียางอาย) นิ+ลชฺชา >  นิลชฺชา, บางคัมภีร์เป็น นิลฺลชฺชา

กุลิตฺถิโย (หญิงแห่งตระกูล, สตรีมีสกุล, กุลสตรี) สุกุลคตา+สิ, มหารหนีติ เป็น กุลงฺคนา, ธัมมนีติ เป็น สุกุลคตา.