๖. รจนาคัมภีร์

๖. รจนาคัมภีร์

นิสฺสาย เปฏเก เจว, อเนกนีติโปตฺถเก;

พหุเล คนฺถเสฏฺเฐปิ, กโตยํ วิธุมานิโตฯ

 

"ข้าพเจ้าอาศัยพระไตรปิฏกทั้งหลาย 

กับคัมภีร์นีติต่าง ๆ อีกมากมาย 

และคัมภีร์ที่สำคัญๆ จำนวนมากแล้วได้รจนา

คัมภีร์กวิทัปปณนีตินี้ อันนักปราชญ์ยกย่องแล้ว.“

(กวิทปฺปณนีติ  อารมฺภคาถา ๒-๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

นิสฺสาย (อาศัยแล้ว) นิ+√สิ-เสวายํ+ตฺวา+สิ แปลง อิ เป็น อา ด้วยมหาสูตร กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘) ซ้อน สฺ, แปลง ตฺวา เป็น ย ไดบ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺเพหิ ตุนาทีนํ โย. (รู ๖๔๑)

เปฏเก (ปิฏก, พระไตรปิฏก) เปฏก+โย 

เจว (ด้วยนั่นเที่ว) สมูหนิบาต, 

อเนกนีติโปตฺถเก (หนังสือนีติจำนวนมาก) อเนก-นีติ-โปตฺถก+โย, อเนก (มิใช่อันเดียว) นีติ (คัมภีร์นีติศาสตร์), โปตฺถก (หนังสือ, ตำรา)

พหุเล (จำนวนมากมาย) พหุล+โย 

คนฺถเสฏฺเฐปิ (แม้คัมภีร์อันประเสริฐ, -ที่มีชื่อเสียง) คนฺถ (คัมภีร์, ตำรา) + เสฏฺฐ (ประเสริฐ, สุดยอด) > คนถเสฏฺฐ+โย, + อปิ (แม้) นิบาต 

กโตยํ แยกเป็น กโต+อยํ,  กร+ต > กต+สิ > กโต (ได้รจนาแล้ว ได้เขียนแล้ว) ,  อิม+สิ > อยํ (นี้, ปกรณ์นี้)

วิธุมานิโต (อันนักปราชญ์นับถือ, -ยกย่องแล้ว) วิธุมานิต+สิ 

..

หรืออาจจะลองแปลทีละวลีว่า:

นิสฺสาย เปฏเก เจว, | อาศัยแล้ว ซึ่งพระไตรปิฏกด้วยนั่นเทียว

อเนกนีติ โปตฺถเก; | พร้อมทั้งหนังสือนีติจำนวนมากมาย

พหุเล คนฺถเสฏฺเฐปิ | และตำราอันประเสริฐจำนวนมาก

กโตยํ วิธุมานิโต | จึงได้รจนากวิทัปปณนีติที่นักปราชญ์ยกย่องแล้วนี้แล.

ข้อสังเกต ตั้งแต่คาถาที่ ๒ ถึงคาถาที่ ๖ เป็นประโยคเดียวกัน มีกิริยาคุมพากย์ตัวเดียวกัน คือ กโต  (รจนาแล้ว) ส่วนประธานคือ อยํ (อยํ คนฺโถ = คัมภีร์..นี้) ประโยคนี้เป็นประโยคกัมมวาจก.