๓๒๘. โคคือมิตรแท้ของเรา

๓๒๘. โคคือมิตรแท้ของเรา

ยถา มาตา ปิตา ภาตา, อญฺเญวาปิ จ ญาตกา;

คาโว โน ปรมา มิตฺตา, ยาสุ ชายนฺติ โอสธาฯ

"มารดาบิดา พี่ชายน้องชาย,

และแม้พวกญาติเหล่าอื่น ฉันใด;

โคทั้งหลายเป็นมิตรแท้ของพวกเรา ฉันนั้น,

เพราะเป็นแหล่งให้กำเนิดโอสถทั้งหลาย.“

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๘)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ยถา (ฉันใด) นิบาตบอกอุปมา 

มาตา (มารดา, แม่) √มาน-ปูชายํ+ราตุ > มาตุ+สิ

ปิตา (บิดา, พ่อ) √ปา-รกฺขเณ+ริตุ > ปิตุ+สิ

ภาตา (พี่ชาย, น้องชาย) √ภาส-วิยตฺติยํ วาจายํ+ราตุ > ภาตุ+สิ

 (วิธีสำเร็จรูปและรูปวิเคราะห์ดูปทรูปสิทธิสูตร ๕๗๕, ๕๗๖)

อญฺเญวาปิ อญฺเญ+เอว+อปิ (เหล่าอื่น+นั่นเทียว+แม้) อญฺญ+โย, เอวและอปิ เป็นนิบาต

จ (ด้วย, และ) นิบาต 

ญาตกา (ญาติ ท.) ญาตก+โย

คาโว (โค, วัว ท.) โค+โย 

โน (ของ-, แห่งเรา ท.) อมฺห+นํ

ปรมา (บรม, ยอด, อย่างยิ่ง, ประเสริฐ) ปรม+โย 

มิตฺตา (มิตร, เพื่อน, เกลอ) มิตฺต+โย

 

ยาสุ (ในโคตัวเมีย ท. เหล่าใด) ยา+สุ 

ชายนฺติ (ย่อมเกิด, กำเนิด) √ชน-ชนเน+ย+อนฺติ ทิวาทิคณะ กัตตุวาจก แปลงที่สุดเป็น อา ด้วยโยควิภาคว่า ชนาทีนมา. ในสูตรว่า ชนาทีนมา ติมฺหิ จ. (รู ๖๑๙)

โอสธา (โอสถ, ยารักษาโรค ท.) โอสธ+โย

..