๓๒๙. โคมีคุณต่อเรา

๓๒๙. โคมีคุณต่อเรา

อนฺนทา พลทา เจตา, วณฺณทา สุขทา ตถา;

เอตมตฺถวสํ ญตฺวา, นาสฺสุ คาโว หนึสุ เตฯ

แม่โคเหล่านั้นให้ข้าว ให้กำลัง,

ให้วรรณะ และให้ความสุข;

บุคคลเมื่อรู้ว่าเป็นประโยชน์เช่นนี้,

ไม่พึงฆ่าเบียดเบียนโคเหล่านั้นเลย.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๒๙, ขุ. สุ. ๒๕/๓๒๓)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อนฺนทา (ผู้ให้ข้าว) อนฺนท+โย วิ. อนฺนํ เทตีติ อนฺนโท (ผู้ให้ข้าว ชื่อว่า อนฺนท) หรือ อนฺนํ เทนฺตีติ อนฺนทา (ผู้ให้ข้าว ชื่อว่า อนฺนท เขียนแบบไทยก็คือ อันนทะ) ข้อสังเกต อนฺนํ เทตีติ สำเร็จเป็น อนฺนโท, อนฺนํ เทนฺตีติ สำเร็จเป็น อนฺนทา, รูปสำเร็จของวิเคราะห์ต้องเป็นประกอบด้วย ปฐมาวิภัตติเสมอ จะเอกวจนะ หรือ พหุวจนะก็ได้ แล้วแต่ความประสงค์.  

พลทา (ผู้ให้กำลัง) พลท+โย วิ. พลํ เทตีติ พลโท (ผู้ให้กำลัง ชื่อว่า พลท) อ่านว่า พะละทะ

เจตา < จ+เอตา (ด้วย, และ + เหล่านั้น) เอตา+สิ (เอตา+โย) วิเสสนะของ คาวี, คาวิโย (แม่โค, - ท.)

 

วณฺณทา (ผู้ให้วรรณะ, ให้ผิวพรรณ) วณฺณท+โย วิ. วณฺณํ เทตีติ วณฺณโท (ผู้ให้วรรณะผิวพรรณ ชื่อว่า วณฺณท) เขียนแบบกึ่งไทยกึ่งบาฬีว่า วัณณทะ ก็ได้ อ่านว่า วัณณะทะ

สุขทา (ผู้ให้สุข, ให้ความสุข) สุขท+โย วิ. สุขํ เทตีติ สุขโท (ผู้ให้ความสุข ชื่อว่า สุขท) 

ตถา (เหมือนอย่างนั้น, เช่นกัน) นิบาต

 

เอตมตฺถวสํ < เอตํ+อตฺถวสํ (ซึ่ง..นั่น+อำนาจแห่งประโยชน์, ว่าเป็นประโยชน์) เอต+อํ  > เอตํ สัพพนาม, อตฺถวส+อํ > อตฺถวสํ 

ญตฺวา (รู้แล้ว, ทราบแล้ว) √ญา-อวโพธเน+ตฺวา กิตบท

นาสฺสุ (ไม่, หามิได้) น+อสฺสุ? (ตรงขอฝากไว้ก่อนนะครับ) ศัพท์นี้เดิมในนีติเป็น นาสุ หลังจากได้ตรวจสอบในพระบาฬีทั้งฉบับของไทย(ฉบับสยามรัฐ) และของพม่า (ฉบับฉัฏฐสังคายนา) แล้ว ก็เลยแก้เป็น นาสฺสุ เพื่อให้ตรงกันกับพระบาฬี.

คาโว (ซึ่งโคทั้ง ท.) โค+โย 

หนึสุ (ฆ่าแล้ว) √หน-หึสาคตีสุ+อุํ > อึสุ ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก แปลง อุํ เป็น อึสุ ได้บ้าง § สพฺพโต อุํ อึสุ. (รู ๔๖๐)

เต (เหล่านั้น) ต+โย สัพพนาม.

..

กวิทัปปณนีติ ปกิณณกกัณฑ์ คาถา ๓๒๙, โคผู้มีคุณ

อันที่จริงคาถานี้ในพระไตรปิฏกไทยฉบับแปล ท่านแปลรับ หรือเชื่อม ยถา ตถา กับคาถาเมื่อวานนี่้ บังเอิญผมเพิ่งไปเจอวันนี้เอง ก็เลยแปลใหม่พอให้ได้ความอาจไม่เต็มร้อย ก็ต้องขออภัยท่านผู้รู้ทั้งหลายไว้ ณ โอกาสนี้ด้วยครับ และพร้อมกันนี้ ผมขอยกคำแปลที่ท่านแปลไว้มาแสดงประกอบไว้ดังนี้

"แม่โคเหล่านี้ให้ข้าว ให้กำลัง,

ให้วรรณะ และให้ความสุข, 

พราหมณ์เหล่านั้นทราบประโยชน์นี้แล้ว,

จึงไม่ฆ่า แม่โคเลย ฉันนั้น.“

ช่วงนี้เราว่ากันเรื่องของโค ยังวนอยู่กับวัว ก็อย่ารีบเบื่อก่อนนะครับ ขอให่คิดว่าเรามาศึกษาหาความรู้เก็บสะสมศัพท์ให้มากที่สุดเท่าที่จะสามารถทำได้ 

อย่างไรก็ดี คาถานี้และคาถาเมื่อวานจัดว่าเป็นพระพุทธพจน์มีมาในพระไตรปิฏก เป็นคาถาที่พระพุทธองค์ตรัสแก่พวกพราหมณ์ หลังจากพวกพราหมณ์ได้ฟังธรรมเทศนาจบแล้ว ก็ได้ความเลื่อมใส และขอถึงพระรัตนตรัยเป็นที่พึ่งตราบเท่าชีวิต.