๖.​ โปฏฐปาทมาส-กันยายน

๖.​ โปฏฐปาทมาส-กันยายน

๑๖.

กญฺญาราสิสมฺมเต หิ , โปฏฺฐปาทสุมาสเก;

นทีสุ ทกปูริตา, กฏปตฺถตสาทิสาฯ

จริงอยู่ ในเดือนโปฏฐปาท(กันยายน) 

เป็นที่ทราบกันดีว่าเป็นราศีกันย์ 

แม่น้ำหลายสายขังเต็มไปด้วยน้ำ

มองดูเหมือนถูกปูลาดไว้ด้วยเสื่อลำแพน.

๑๗.

นาวามหาอุสฺสวมฺปิ, กโรนฺติ มานุชา ตทา;

กีฬนฺติ สมฺปโมทนฺติ, วิชิเต นร นาริโยฯ

ในกาลนั้น มนุษย์ทั้งหลายจัดงานแข่งเรืออย่างยิ่งใหญ่

เมื่อมีชนะการแข่งขัน ผู้คนทั้งชายและหญิงทั้งหลายเล่นกันสนุกสนาน.

๑๘.

กญฺจนยมทุมาปิ, วิกสนฺติ ตทา หิ เว;

เมโฆ โถกํ โถกํ หิมํ, วสฺสติ ปตติปิ จฯ

แม้ตันไม้ยมทองทั้งหลาย ย่อมผลิดอกบาน

ในเวลานั้นนั่นเทียว ฝนย่อมพรำนิดหน่อย 

แม้หิมะ(น้ำค้าง) ก็พลอยตกตามไปด้วย.

(กวิทปฺปณนีติ ทฺวาทสมาสวณฺณนา ๑๖-๑๘)

——

ศัพท์น่ารู้ :

๑๖.

กญฺญาราสิสมฺมเต (ที่รู้พร้อมแล้วว่าราศีกันย์) กญฺญา+ราสิ+สมฺมต > กญฺญาราสิสมฺมต+สฺมึ, กญฺญา (หญิงสาว, สาวน้อย), ราสิ (กอง), สมฺมต (รู้พร้อมแล้ว, เป็นที่ทราบกันว่า)

หิ (จริงอยู, ก็) นิบาต, 

โปฏฺฐปาทสุมาสเก (ในเดือนโปฏฐปาทมาส, ในเดือนกันยายน) โปฏฺฐปาทสุ+มาสก > โปฏฺฐปาทสุมาสก+สฺมึ

นทีสุ (ในแม้น้ำ ท.) นที+สุ 

ทกปูริตา (เต็มแล้วด้วยน้ำ) ทก+ปูริต+อา > ทกปูริตา+โย 

กฏปตฺถตสาทิสา (เหมือนปูลาดด้วยเสื่อลำแพน) กฏ+ปตฺถต+สาทิส+อา > กฏปตฺถตสาทิสา+โย (ขอเอาเป็นวิเสสนะของ นที, นชฺโช, นทิโย หรือเปล่า?, ขอแปลเดาไว้ก่อน :-) )

๑๗.

นาวามหาอุสฺสวมฺปิ ~ นาวามหาอุสฺสวํ+อปิ (แม้ซึ่งงานแข่งเรือที่ยิ่งใหญ่) นาวา+มหา+อุสฺสว > นาวามหาอุสฺสว+อํ, อปิ (แม้) อุปสัค 

กโรนฺติ (ย่อมกระทำ, จัด, สร้าง) √กร+โอ+อนฺติ ตนาทิ. กัตตุ. 

มานุชา (มนุษย์, คน ท.) มานุช+โย 

ตทา (ในกาลนั้น, เวลานั้น) ต+ทา 

กีฬนฺติ (ย่อมเล่น) √กีฬ+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ. 

สมฺปโมทนฺติ (ย่อมยินดี, รื่นเริง, สนุกสนาน) สํ+ป+√มุท+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

วิชิเต (ในเพราะการชนะ, การแข่งขันอัน..ชนะแล้ว) วิ+√ชิ+ต > วิชิต+สฺมึ

นรนาริโย (ชายและหญิง ท.) นรนารี+โย

๑๘.

กญฺจนยมทุมาปิ (แม้ต้นยมทอง ท.) กญฺจน+ยม+ทุม > กญฺจนยมทุม+โย (ไม่ทราบเหมือนกันว่า ยม คือต้นอะไรกันแน่ ก็เลยขอแปลทับศัพท์ไว้ก่อน) 

วิกสนฺติ (ย่อมบาน) วิ+√กส+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ. 

ตทา หิ เว; (ในกาลนั้นนั่นเทียว, ถ้าแปลตามความนิยมก็ว่่า แท้จริงแล ในกาลนั้น)

เมโฆ (เมฆ, เมฆฝน) เมฆ+สิ ป., กัตตาใน วสฺสติ

โถกํ โถกํ (หน่อยหนึ่ง, นิดหน่อย) โถก+อํ 

หิมํ (น้ำค้าง, หิมะ) หิม+สิ นป., กัตตาใน ปตติ 

วสฺสติ (ย่อมตก, ฝนตก) √วสฺสุ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. 

ปตติปิ ~ ปตติ+อปิ, √ปต+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. 

จ (ด้วย, และ) นิบาต

..

กวิทัปปณนีติ ทวาทสมาสวัณณนากถา คาถา ๑๖-๑๘, โปฏฐปาทมาส-กันยายน

เหมือนเดิมครับท่าน ขอแปลพอผ่าน ๆ ไปก่อน แล้วค่อยว่ากันใหม่ อย่าเพิ่งรีบปลงใจเชื่อว่าที่ผมแปลนั้น หรืออธิบายจะถูกต้องเสียทั้งหมดนะครับ.