๗. อัสสยุชมาส - เดือนตุลาคม

๗. อัสสยุชมาส - เดือนตุลาคม

๑๙.

วสฺสิเก อสฺสยุชิมฺหิ, วิกสนฺติ อเนกธา;

ปทุมาทิทกชานิ, ปุปฺผานิ มนุญฺญานิ เวฯ

ในเดือนอัสสยุชมาส(เดือนตุลาคม)อันเป็นฤดูฝน

ดอกไม้ทั้งหลายทีีเกิดในน้ำมีดอกบัวเป็นต้นหลายชนิด

ย่อมบานสะพรั่งน่าชื่นใจแล.

๒๐.

มหาปทีปปนฺตีหิ, สกลมฺรนมาภูตเล;

ปูเชนฺติ โลกคฺคนาถํ, สาธโว โสคตาชนาฯ

ในพื้นแห่งแผ่นดินของประเทศพม่าทั้งสิ้น

สาธุชนคนดีผู้เลื่อมในพระสุคตเจ้า ย่อมบูชา

พระผู้มีพระภาคเจ้าผู้เป็นที่พึ่งอันเลิศของชาวโลก

ด้วยถ่องแถวแห่งประทีปใหญ่ทั้งหลาย.

๒๑.

ตโปธนา วิจรนฺติ, วสฺสํวุฏฺฐา ทิโสทิสํ;

สาธโว ทานโสณฺฑาว, สีตายนฺติ สุขนฺติ จฯ

ภิกษุและสามเณรทั้งหลายผู้มีทรัพย์คือตบะ

ผู้มีพรรษาอันอยู่จำแล้ว (ออกพรรษแล้ว) 

ย่อมจาริกไปสู่ทิศต่างๆ สาธุชนทั้งหลาย

ผู้เป็นนักเลงในทาน ย่อมประพฤติตนดุจว่า

หนาวอยู่ และย่อมมีความสุข.

(กวิทปฺปณนีติ ปฏิญญากถา ๑๙-๒๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

วสฺสิเก (อันเป็นไปในฤดูฝน, อันประกอบด้วยฤดูฝน) วสฺสิก+สฺมึ 

อสฺสยุชิมฺหิ (ในอัสสยุชมาส, เดือนตุลาคม) อสฺสยุช+สฺมึ 

วิกสนฺติ (ย่อมบาน, เบ่งบาน) วิ+√กส+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ. 

อเนกธา (หลายชนิด) อเนก+ธา ปัจจัยในอรรถตติยาวิภัตติ

ปทุมาทิทกชานิ (ที่เกิดในน้ำมีปทุมเป็นเป็น) ปทุม (ดอกบัว) +อาทิ (เป็นต้น) +ทกช (เกิดในน้ำ) +โย,

ปุปฺผานิ (ดอกไม้ ท.) ปุปฺผ+โย

มนุญฺญานิ เว (น่าชื่นใจแล) มนุญฺญ+โย, เว (แล) นิบาต

๒๐.

มหาปทีปปนฺตีหิ, (ด้วยถ่องแถวแห่งปทีปจำนวนมาก, -ใหญ่) มหา (ใหญ่, มาก)+ปทีป (ประทีป, ตะเกียง, โคมไฟ, )+ปนฺติ (แถว, แนว) + หิ

สกลมฺรนมาภูตเล (ในพื้นแห่งแผ่นดินของประเทศพม่าทั้งสิ้น) สกล (ทั้งสิ้น) +มรนมา (พม่า) +ภูตล (พื้นแห่งแผ่นดิน) +สฺมึ

ปูเชนฺติ (ย่อมบูชา) √ปูช+เณ+อนฺติ จุราทิ. กัตตุ. 

โลกคฺคนาถํ (ผู้เป็นที่พึงอันเลิศแก่ชาวโลก) โลก (ชาวโลก) +อคฺค (อันเลิศ) +นาถ (ที่พึ่ง) +อํ, 

สาธโว (สาธุชน, คนดี ท.) สาธุ+โย 

โสคตาชนา (ชนผู้เลื่อมใสในพระสุคตเจ้า ท. ?) โสคตาชน+โย 

๒๑.

ตโปธนา (ผู้มีทรัพย์คือตบะ, ผู้บำเพ็ญตบะ, ฤษี, นักพรต ท.) ตโปธน+โย 

วิจรนฺติ (ย่อมเทียวไป, ย่อมยจาริกไป) วิ+√จร+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ., 

วสฺสํวุฏฺฐา (ผู้มีกาลฝนอันอยู่จำแล้ว, ผู้อยู่จำพรรษาแล้ว) วสฺสํวุฏฺฐ+โย อลุตตสมาส

ทิโสทิสํ; (สู่ทิศน้อยทิศใหญ่, สู่ทิศต่างๆ) ทิโสทิส+อํ

สาธโว (สาธุชน, คนดี ท.) สาธุ+โย 

ทานโสณฺฑาว (นักเลงในการให้ทาน, ผู้กล้าหาญในทาน ?) ทาน (การให้, ทาน) +โสณฺฑ (นักเลง) + โย, +เอว (นั่นเทียว) นิบาต, 

สีตายนฺติ (ย่อมประพฤติตนดุจว่าหนาวอยู่) สีต+อาย+อ+อนฺติ, ลง อาย ปัจจัยหลังนาศัพท์ในอรรถว่าความประพฤติ (อาจารตฺเถ) § อาย นามโต กตฺตุปมานาทาจาเร. (รู ๕๓๖) 

สุขนฺติ (ย่อมเป็นสุข, ย่อมมีสุข) √สุข+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

จ (ด้วย, และ) นิบาต

..