๘. กัตติกมาส-เดือนพฤศจิกายน

๘. กัตติกมาส-เดือนพฤศจิกายน

๒๒.

กตฺติกมาสเสฏฺเฐปิ , สมฺปโมทนฺติ มานุชา;

โกสีตกีปุปฺผานิ จ, วิกสนฺติ วายนฺติ จฯ

จริงอยู่ในเดือนกัตติกมาส (เดือนพฤจิศกายน)

มนุษย์ทั้งหลายรื่นเริงเบิกบานใจ และดอก

บวบขมทั้งหลาย ทั้งบานและโชยกลิ่นหอม.

๒๓.

กถินมหาทานมฺปิ, ททนฺติ สาธโว ชนา;

ตทา จนฺทกิรโณปิ, อตีว ปชฺโชโต อหุฯ

สาธุชนคนดีทั้งหลาย ย่อมถวายทานใหญ่

มีผ้ากฐินเป็นต้นและในกาลนั้นรัศมีแห่งพระจันทร์

ย่อมส่องโชติช่วงชัชวาลยิ่งนัก.

๒๔.

อโหสิ หิมปาโต จ, อุตฺตรวาโต ปวายติ;

กตฺติกโชติฉโณปิ, อโหสิ ตสฺมิญฺหิ เวฯ

อนึ่ง ได้มีหิมะตก ลมหนาวทางตอนเหนือพัดผ่าน

และยังมีงานฉลองรื่นเริงในเดือนพฤศจิกายนอีกด้วย.

(กวิทปฺปณนีติ ปฏิญญา ๒๒-๒๔)

——

ศัพท์น่ารู้ :

๒๒.

กตฺติกมาสเสฏฺเฐปิ (แม้เดือนที่ประเสริฐชื่อว่ากัตติกามาส, -เดือนพฤศจิกายน) กตฺติ+มาส+เสฏฺฐ > กตฺติกมาสเสฏฺฐ+สฺมึ > กตฺติกมาสเสฏฺเฐ+อปิ

สมฺปโมทนฺติ (ชื่นชม, ยินดี, บันเทิงอย่างยิ่ง) สํ+ป+√มุท+อ+อนฺติ 

มานุชา (พวกมนุษย์) มานุช+โย

โกสีตกีปุปฺผานิ จ (ดอกบวบขม ท.) โกสีตกี+ปุปฺผ > โกสีตกีปุปฺผ+โย (โกสีตกี ไม่พบ เจอแต่ โกสาตกี แปลว่า บวบขม จึงขอแปลตามนี้ไปก่อน)

วิกสนฺติ วายนฺติ จ (ย่อมบาน, ออกดอก และย่อมฟุ้งไป)

๒๓.

กถินมหาทานมฺปิ (มหาทานคือผ้ากฐิน) กฐินมหาทานํ+อปิ

ททนฺติ (ย่อมถวาย) √ทา+อ+อนฺติ ภูวาทิ. ชุโหตฺยาทินัย, กัตตุ. เทฺวภาวะ (อัพภาส)เป็น ทาทา และรัสสะ เป็น ททา แยก ลบ รวมสำเร็จรูป

สาธโว ชนา (เหล่าคนดี) สาธุ+โย, ชน+โย

ตทา (ในกาลนั้น, ครั้งนั้น) อ.

จนฺทกิรโณปิ (แม้รัศมีแห่งพระจันทร์) จนฺทกิรโณ+อปิ, จนฺท (พระจันทร์), กิรณ (รัศมี)

อตีว ปชฺโชโต (ส่องแสงสวยงามยิ่งนัก) 

อหุ (ได้มีแล้ว) อ+√หู+อี ลบ อี วิภัตติ, และรัสสะ

๒๔.

อโหสิ หิมปาโต จ (หิมะตก ได้มีแล้ว) อ+√หู+อี + ส อาคม รัสสะและวุทธิ > อโหสิ (ได้มีแล้ว, ได้เป็นแล้ว) ภูวาทิ. กัตตุวาจก,  หิมปาต+สิ > หิมปาโต (การตกแห่งหิมะ, หิมะตก).

อุตฺตรวาโต ปวายติ (ลมทางทิศเหนือ ย่อมพัดไป) อุตฺตร-วาต+โส > อุตฺตรวาโต (ลมจากทิศเหนือ), ป+√วา+ย+ติ > ปวายติ (ย่อมพัด) ทิวาทิ. กัตตุ.

กตฺติกโชติฉโณปิ, (แม้งานฉลองดาวกัตติกา, งานฉลองในเดือนพฤศจิกายน) กตฺติก-โชติ-ฉณ+สิ > กตฺติกโชติฉโณ+อปิ > กตฺติกโชติฉโณปิ

อโหสิ (ได้มีแล้ว) 

ตสฺมิญฺหิ เว (ในเดือนนั้นนั่นแล) ตสฺมึ+หิ เว

..