๓๓๓. จงปรารภความเพียรเถิด

๓๓๓. จงปรารภความเพียรเถิด

โกสชฺชํ ภยโต ทิสฺวา, วีริยารมฺภญฺจ เขมโต;

อารทฺธวีริยา โหถ, เอสา พุทฺธานุสาสนีฯ

ท่านทั้งหลายจงเห็นความเกียจคร้านโดยความเป็นภัย

และเห็นการปรารภความเพียรโดยเป็นทางเกษม

แล้วจงปรารภความเพียรเถิด 

นี้เป็นคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๓๓, ขุ. อป. ๓๓/๑, ขุ. จริยา. ๓๓/ตสฺสุทฺทานคาถา)

..

ศัพท์น่ารู้ :

โกสชฺชํ (ซึ่งความเกียจคร้าน, ความขี้เกียจ, เฉื่อยชา) โกสชฺช+อํ 

ภยโต (โดยความเป็นภัย, สิ่งน่าสะพึงกลัว) ภย+โต ปัจจัยในอรรถตติยาวิภัตติ

ทิสฺวา (เห็น, เห็นแล้ว) √ทิส-เปกฺขเณ+ตฺวา+สิ 

วีริยารมฺภญฺจ = วีริยารมฺภํ+จ วีริยารมฺภ+อํ > วีริยารมฺภํ (ซึ่งความปรารภความเพียร) วีริย ความเพียร, อารมฺภ (ปรารภ, ริเริ่ม), จ (ด้วย, และ) สมุจจยนิบาต 

เขมโต (โดยความเกษม, ปลอดภัย) เขม+โต ปัจจัยในอรรถตติยาวิภัตติ 

อารทฺธวีริยา (ผู้มีความเพียรปรารภแล้ว) อารทฺธวีริย+โย, อารทฺธ (ปรารภแล้ว) อา+√รภ-ราภสฺเส+ต แปลง ต เป็น ธ § ธภฒเหหิ ธฒา จ. (รู ๖๐๗), แปลง ภ เป็น ท § หจตุตฺถานมนฺตานํ โท เธ. (รู ๖๐๘)

โหถ (จงเป็น) √หู-สตฺตายํ+อ+ถ ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก วุทธิ อุ เป็น โอ § อญฺเญสุ จ. (รู ๔๓๔)

เอสา (นี้, นั้น) เอต+สิ สัพพนาม 

พุทฺธานุสาสนี (คำสั่งสอน-, อนุสาสนีของพุทธเจ้า ท.) พุทฺธานุสาสนี+สิ วิ. พุทฺธานํ อนุสาสนี พุทฺธานุสาสนี (ความสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ท. ชื่อว่า พุทฺธานุสาสนี) ฉ. ตัป.

——