๓๓๔. จงสมัครสมานกันเถิด

๓๓๔. จงสมัครสมานกันเถิด

วิวาทํ ภยโต ทิสฺวา, อวิวาทญฺจ เขมโต;

สมคฺคา สขิลา โหถ, เอสา พุทฺธานุสาสนีฯ

ท่านทั้งหลายจงเห็นความวิวาทโดยความเป็นภัย

และเห็นความไม่วิวาทโดยเป็นทางเกษมแล้ว

จงกล่าวคำอ่อนหวานอันสมัครสมานกันเถิด

นี้เป็นคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย.

(กวิทปฺปณนีติ ๓๓๔, ขุ. อป. ๓๒/๑, ขุ. จริยา. ๓๓/ตสฺสุทฺทาน)

..

ศัพท์น่ารู้ :

วิวาทํ (การทะเลาะ, วิวาทกัน) วิวาท+อํ 

ภยโต (โยะความเป็นภัย) ภย+โต ปัจจัย อัพยยศัพท์ หรือ นิบาต ก็ว่า 

ทิสฺวา (เห็นแล้ว, เพราะเห็น) √ทิส+ตฺวา+สิ (+โย?) หลังทิสธาตุแปลง ตุนาทิปัจจัยเป็น สฺวาน สฺวา ได้บ้าง และลบที่สุดธาตุ § ทิสา สฺวานสฺวานฺตโลโป จ. (รู ๖๔๔)

 

อวิวาทญฺจ อวิวาทํ+จ, อวิวาท+อํ > อวิวาทํ ความไม่วิวาท, จ (ด้วย, และ) นิบาต 

เขมโต (โดยเป็นทางเกษม) ขม+โต

สมคฺคา (สมัครสมาน, พร้อมเพียงกัน) สมคฺค+โย 

สขิลา (อ่อนหวาน, ละมุนละไม, อ่อนโยน, น่ารัก) สขิล+โย 

โหถ (จงเป็น) √หู-สตฺตายํ+อ+ถ ภูวาทิคณะ กัตตุวาจก

เอสา (นี่, นั่น) เอต+สิ ในเพราะสิวิภัตติ แปลง ต ของ เอต, ต สัพพนาม ที่ไม่ใช่นปุงสกลิงค์ เป็น ส  § เอตเตสํ โต. (รู ๒๑๑) 

พุทฺธานุสาสนี (คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ท.) พุทฺธานุสาสนี+สิ

..

หรืออาจจะแปลทีละวลี:

วิวาทํ ภยโต ทิสฺวา, | เพราะเห็นความวิวาทโดยความเป็นภัย

อวิวาทญฺจ เขมโต; | และเห็นความไม่วิวาทโดยเป็นทางเกษมแล้ว

สมคฺคา สขิลา โหถ, | ท่านทั้งหลายจงพร้อมเพียงกันเป็นผู้อ่อนโยนเถิด

เอสา พุทฺธานุสาสนีฯ | นี้เป็นคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย.