๑๕.กบในกะลา

๑๕. กบในกะลา

อปฺปสฺสุโต สุตํ อปฺปํ, พหุํ มญฺญติ มานวา;

สินฺธูทกํ อปสฺสนฺโต, กูเป โตยํว มณฺฑุโกฯ

“คนที่มีความรู้น้อย มักถือตัว 

ย่อมสำคัญความรู้นิดหน่อยว่ามาก,

เหมือนกบน้อยไม่เคยเห็นน้ำทะเล 

เห็นแต่น้ำในบ่อ ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๑๕, ธัมมนีติ ๖๒, กวิทัปปณนีติ ๘๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อปฺปสฺสุโต (ผู้มีสุตะน้อย, คนมีความรู้น้อย) อปฺป (น้อย, นิดหน่อย) +สุต (ฟัง, ความรู้) > อปฺปสฺสุต+สิ, คนรู้น้อยหรือฟังมาน้อย ในที่นี้หมายเอานวังคสัตถุศาสน์ (คำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าอันประกอบด้วยองค์ ๙ ประการ) คือ สูตร เคยยะ ไวยากรณะ คาถา อุทาน อิติวุตตกะ ชาดก อัพภูตธรรม และ เวทัลละ  (องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๖)

สุตํ (สุตะ, สูตร, ความรู้) สุต+อํ 

อปฺปํ (ที่น้อย) อปฺป+อํ 

พหุํ (มาก, เยอะ) พหุ+อํ

มญฺญติ (ย่อมรู้, ย่อมสำคัญ) √มน-ญาเณ+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ. แปลง นฺย เป็น ญ ซ้อน ญฺ

มานวา (ผู้มีมานะ) มานวนฺตุ+สิ, มาจาก มาน+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต วิ. มาโน อสฺส อตฺถีติ มานวา (มานะ ของชนนั้น มีอยู่ เหตุนั้น ชนนั้น ชื่อว่า มานวา, มานวันตุ )

สินฺธูทกํ (น้ำในทะเล, น้ำทะเล, มหาสมุทร) สินฺธุ+อุทก > สินฺธูทก+อํ

อปสฺสนฺโต (ไม่เห็นอยู่, ยังไม่เห็น) ทิส > ปสฺส+อ+อนฺต > ปสฺสนฺต, น+ปสฺสนฺต > อปสฺสนฺต+สิ

กูเป (หลุม,​ บ่อ) กูป+สฺมึ

โตยํว = โตยํ+อิว (ซึ่งน้ำ+เพียงดัง)

มณฺฑุโก (กบ, มัณฑุกะ) มณฺฑุก+สิ

..