๒๑.ฟังอย่างไรให้ได้ความสุข

๒๑. ฟังอย่างไรให้ได้ความสุข?

สุสฺสูสา สุตสมฺปนฺโน, สุตา ปญฺญาย ปวฑฺฒติ,

ปญฺญาย อตฺถํ ชานาติ, ญาโต อตฺโถ สุขาวโหฯ

“เพราะตั้งใจฟัง จึงมีความรู้แน่น, 

เพราะความรู้แน่น ย่อมเจริญด้วยปัญญา,

เพราะมีปัญญา ย่อมรู้อรรถะถูกตัอง, 

อรรถะที่รู้ดีแล้ว เป็นเหตุนำมาซึ่งความสุข.”

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สุสฺสูสา (เพราะปรารถนาเพื่อจะฟัง, เพราะตั้งใจฟัง) สุสฺสูส+สฺมา, สุสฺสูส มาจาก สุ+ส ปัจจัย ด้วยสูตรว่า ภุช-ฆส-หร-สุ-ปาทีหิ ตุมิจฺฉตฺเถสุ (รู ๕๓๔) แปลว่า ให้ลง ข ฉ ส ปัจจัย หลัง ภุช ฆส หร สุ และ ปา ธาตุเป็นต้น ในอรรถว่า ปรารถนาเพื่อสิ่งนั้น. วิธีทำตัว ให้เทฺวภาวะธาตุเป็น สุสุ+ส, ซ้อน สฺ เป็น สุสฺสุ+ส, ทีฆะเป็น สุสฺสู+ส, รวมเป็น สุสฺสูส.

สุตสมฺปนฺโน (ผู้ถึงพร้อมด้วยสุตะ, -ความรู้)

สุตา (เพราะสุตะ, ความรู้) สุต+สฺมา

ปญฺญาย (ด้วยปัญญา) ปญฺญา+นา

ปวฑฺฒติ (ย่อมเจริญทั่ว) ป+√วฑฺฒ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

อตฺถํ (ประโยชน์, ความเจริญ, เหตุ...) อตฺถ+อํ

ชานาติ (ย่อมรู้, ทราบ) √ญา+นา+ติ กิยาทิ. กัตตุ. กิริยาอาขยาต

ญาโต (รู้แล้ว, ทราบแล้ว) √ญา+ต > ญาต+สิ, กริยากิตก์

อตฺโถ (ประโยชน์, เนื้อความ, อรรถะ) อตฺถ+สิ

ในอภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ ๗๘๕ ท่านแสวงอรรถของ อตฺถ ศัพท์ไว้ดังนี้.

อตฺโถ ปโยชเน สทฺทา- ภิเธยฺเย วุทฺธิยํ ธเน;

วตฺถุมฺหิ การเณ นาเส, หิเต ปจฺฉิมปพฺพเตฯ

แปลว่า: อตฺถ ศัพท์ มีอรรถ ๙ อย่าง คือ : ปโยชน-ประโยชน์ ๑ สทฺทาภิเธยฺย-อรรถที่ศัพท์กล่าวถึง ๑ วุฑฺฒิ-ความเจริญ ๑ ธน-ทรัพย์ ๑ วตฺถุ-วัตถุ ๑ การณ-เหตุ ๑ นาส-ความพินาศ ๑ หิต-ประโยชน์เกื้อกูล ๑ และ ปจฺฉิมปพฺพต-ในภูเขาทิศตะวันตก ๑. (สุตฺตนิปาต อาลาวกสุตฺต ฐ.) 

สุขาวโห (เป็นเหตุนำมาซึ่งความสุข, -นำสุขมาให้) สุข+อาวห > สุขาวห+สิ

..