๓๖.สวยแต่รูป-จูบไม่หอม

๓๖. สวยแต่รูป-จูบไม่หอม

รูปโยพฺพน-สมฺปนฺนา, วิสาลกุลสมฺภวา;

วิชฺชาหีนา น โสภนฺติ, นิคนฺธา อิว กึสุกาฯ

„ผู้ถึงพร้อมด้วยรูปและวัย,

เกิดในตระกูลใหญ่ไพศาล;

แต่ขาดความรู้ ย่อมไม่งาม,

เสมือนดอกทองกวาวไร้กลิ่น.

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๓๖, ธัมมนีติ ๒๐, กวิทัปปณนีติ ๒๘, จาณักยนีติ ๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

รูปโยพฺพนฺนสมฺปนฺนา (ผู้ถึงพร้อมแล้วด้วยรูปและความหนุ่มสาว) รูป (รูปร่าง, หน้าตา) +โยพฺพน (ความเป็นหนุ่ม) +สมฺปนฺน (ถึงพร้อมแล้ว) > รูปโยพฺพนสมฺปนฺน+โย แปลง โย เป็น อา ด้วยสูตรว่า สพฺพโยนีนมาเย. (รู ๖๙)

วิสาลกุลสมฺภวา (ผู้สมภพในตระกูลไพศาล, ผู้เกิดในตระกูลใหญ่, -สกุลดัง) วิสาล (กว้าง, ใหญ่, ไพศาล) +กุล (ตระกูล, สกุล) +สมฺภว (การเกิด, สมภพ) > วิสาลกุลสมฺภว+โย

วิชฺชาหีนา (ผู้ทรามด้วยวิชา, ขาดความรู้) วิชฺชา+หีน > วิชฺชาหีน+โย, หีน (เลว, ต่ำช้า, ทราม) ค. ๑) วิเคราะห์ว่า...วิชฺชา หีนา อสฺสาติ วิชฺชาหีโน (ความรู้ของเราเลว เหตุนั้น เขาชื่อว่า ผู้มีวิชาเลว) เป็นฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส, หรือ ๒. วิ.  วิชฺชาย  หีโน วิชฺชาหีโน (ผู้ทรามแล้ว ด้วยความรู้ ชื่อว่า วิชฺชาหีน, ผู้ทรามด้วยวิชา) เป็นตติยาตัปปุริสสมาส.

น (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาตบอกปฏิเสธ 

โสภนฺติ (ย่อมงาม, สวยงาม) √สุภ+อ+อนฺเต ภูวาทิ. กัตตุ. มาจาก สุภ-ทิตฺติยํ (สุภธาตุเป็นไปในอรรถว่ารุ่งเรือง งดงาม) + อ ปัจจัย เป็นหมวดภูวาทิคณะ + อนฺติ วิภัตติหมวดวัตตมานาวิภัตติ ให้วุทธิ (พฤทธิ์) อุ เป็น โอ ด้วยสูตรว่า อญฺเญสุ จ. (รู. ๔๓๔) แยก ลบ รวม สำเร็จรูป = โสภนฺติ แปลว่า ย่อมงดงาม ยอ่มรุ่งเรือง, ตัวอย่างเช่น ชนา อิมายํ สภายํ โสภนฺติ แปลว่า ชนา ชน ท.  โสภนฺติ ย่อมงาม สภายํ ในที่ประชุม อิมายํ นี้)

นามกิตก์ = โสภา, โสภนํ, , กิริยากิตก์ = โสภิโต

นิคฺคนฺธา (ไม่มีกลิ่น, ไร้กลิ่น) นิคฺคนฺธ+โย, ศัพท์ที่เกี่ยวกับกลิ่น เช่น สุคนฺธ (กลิ่นหอม), ทุคฺคนฺธ (กลิ่นเหม็น)

อิว (ดุจ, ราวกะ, เหมือน)  นิบาตบอกอุปมา.

กึสุกา (ต้นทองกวาว) กึสุก+โย, ต้นทองกวาวเป็นต้นไม้ที่มีดอกสวยงาม แต่ไม่มีกลิ่น จึงถูกนำมาเปรียบเทียบกับคนที่ไม่มีวิชาความรู้ในคาถานี้.

..