๒๕.ทัพพีฤาห่อนรู้รสแกง

๒๕. ทัพพีฤาห่อนรู้รสแกง

ยาวชีวมฺปิ เจ พาโล, ปณฺฑิตํ ปยิรุปาสติ;

น โส ธมฺมํ วิชานาติ, ทพฺพิ สูปรสํ ยถาฯ

“ ผิว่าคนพาล เข้าไปนั่งใกล้บัณฑิต 

แม้ตราบชั่วชีวิตไซร์, 

เขาจะรู้แจ้งพระธรรม หามิได้

เหมือนทัพพีไม่รู้จักรสแกง ฉะนั้น.“

(โลกนีติ หมวดบัณฑิต คาถาที่ ๒๕, ขุ. ธ. พาลวรรค ๒๕/๑๕, กวิทัปปณนีติ ๒๑๙)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ยาวชีวมฺปิ = ยาวชีวํ+อปิ (แม้เพียงไรแห่งชีวิต, แม้ตราบเท่าชีวิต) 

เจ (ผิว่า, ถ้าว่า) นิบาต

พาโล (คนพาล) พาล+สิ

ปณฺฑิตํ (ซึ่งบัณฑิต, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+อํ

ปยิรุปาสติ (เข้าไปนั้่งใกล้, รับใช้) ปริ+ย+อุป+อาส+อ+ติ, ภูวาทิ. กัตตุ.  ให้ลง ย อามคม หมายความว่า ปริ+ย+อุปาสติ แล้วทำ วัณณวิปริยาย คือ การกลับอักษร หรือ สลับอักษร จาก ปริ+ย เป็น ปยิ+ร > ปยิร+อุปาสติ > ปริยุปาสติ, ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า โท ธสฺส จ (รู. ๕๙)

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

โส (นั้น, เขา) ต+สิ สัพพนาม

ธมฺมํ (ซึ่งธรรม) ธมฺม+อํ

วิชานาติ (ย่อมรู้แจ้ง) วิ+ญา+นา+ติ, กิยาทิ. กัตตุ.  แปลง ญา เป็น ชา ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ญาสฺส ชาชํนา. (รู ๕๑๔)

ทพฺพิ (ทัพพี, ซ้อน) ทพฺพิ+สิ

สูปรสํ (รสแห่งแกง) สูป+รส > สูปรส+อํ

ยถา (ฉันใด) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

..